Gebelik; aileye yeni bir üye katılımının beklentisi ve heyecanıyla yaşanılan çok önemli bir süreçtir. Bu süreçte verilen doğum öncesi bakımla; anne karnındaki bebek gelişiminin yakından takip edilmesi, gebelikteki risk oranlarının saptanması, gereksiz müdahalelerden kaçınılması, anne ve bebek ölümlerinin önlenmesi veya asgariye indirilmesi amaçlanmaktadır.
Gebeliğin hedeflendiği şekilde; sağlıklı bir bebek ve sağlıklı bir anneyle sonuçlanması, gebenin ve ona bakım veren sağlık ekibinin görev ve sorumluluğu kapsamındadır. İngiltere’de 1915 yılına kadar gebeler ancak doğum anında doktor veya ebe tarafından görülebiliyorlardı. Ülkemizde bunun önemi gün geçtikçe daha iyi anlaşılmakla birlikte, halen büyük bir sorun olarak önemini koruduğu dikkati çekmektedir.
Doğum öncesi bakım ebelerin ev ziyareti, gebelerin pratisyen hekimlere gitmeleri veya daha ideal şekliyle konunun uzmanlarınca gerekli laboratuvar desteği altında kliniklerde izlenmeleri şeklinde olmalıdır.
Doğum Öncesi Bakım Uygulamalarının Prensipleri:
- Gebelik süresince beslenme ve diğer konularda gerekli eğitimin verilmesi, fiziksel ve ruhsal iyilik halinin temini ve devamını sağlamak.
- Doğumsal engel oluşumuna yol açabilecek nedenleri ortadan kaldırmak veya zamanında tanının konmasının temini ile bebeğin canlı, sağlıklı ve gününde doğmasını sağlamak.
- Anne ve bebeğinin hayatını tehdit edebilecek veya sağlığını bozabilecek durumları tespit ve tedavi etmek.
- Anneyi sosyal, fiziksel, psikolojik ve eğitsel olarak en üst düzeye çıkarmak suretiyle doğuma, emzirmeye ve bebek bakımına hazırlamak.
- Anneye; genel vücut bakımı, beslenme, aile planlaması, gebelikte tehlike belirtileri, yeni doğanın bakımı ve ihtiyacı olabilecek diğer konularda eğitim verilmesi sağlanabilir.
Son yıllarda tıbbi ve teknolojik gelişmelere paralel olarak hamilelik bakımının zamanında ve etkin bir şekilde yapılması ile genetik hastalıkların anne karnında iken tespit edilmesi ve gereken tedbirlerin geç kalmadan önceden alınması sağlanmış, anne ve bebek ölümleri büyük bir oranda azaltılmıştır.
Gebelik ve doğuma bağlı nedenlerle dünyada her yıl 600 bin kadın başka hiçbir sağlık sorunları olmamasına rağmen yaşamını kaybetmektedir. Bu kadınların ölüm nedenleri incelendiğinde, ilk sıralarda doğum öncesi bakımla önlenebilecek kanama, iltihaplanma (enfeksiyon) ve gebelik zehirlenmelerinin olduğu görülmektedir. Bu nedenle doğum öncesi bakım; gebelik oluştuğu anda başlanmalı ve sağlıklı bir bebek dünyaya gelene kadar aksatılmadan devam edilmelidir.
Sorun olmadan ilerleyen bir gebelikte, doktor tarafından aksi söylenmediği takdirde planlı ve düzenli bir şekilde yapılması gereken doğum öncesi bakım ve kontroller;
- Gebeliğin ilk üç ayında bir kez, 4-7 aylar arasında ayda bir
- 8’nci ayda 15 günde bir ve 9’ncu ayda ise haftada bir kez olmak üzere yapılması gerekir. Kontrol süreleri ve bu kontrollerde yapılacak işlemler aşağıdaki çizelgede belirtilmiştir.
Doğum Öncesi Bakım Periyodu:
İlk 12 Hafta:- Şikâyetlerin ve soruların dinlenmesi
- Psikolojik ve sosyal desteğin sağlanması
- Risklerin belirlenmesi
- Sağlık durumunun değerlendirilmesi
- Genel danışmanlık hizmeti ve öneriler
1. Hafta:
- Gelişimin ve ağırlık artışının takibi
- Nabız ve Kan basıncı kontrolleri
- Rahim büyümesi
- Çocuk kalp sesi takibi (ÇKS)
- Beslenme ile ilgili öneriler
- Şeker hastalığı yönünden değerlendirme(Şeker yükleme testi)
- Genetik inceleme (Üçlü Tarama Testi)
- Gerekirse Amniosentez (çocuk kesesinden su alınması)
- Rahim içindeki bebeğin gelişimi
- Gebelik krizleri yönünden takip
- Tetanoz aşısının yapılması
- Doğuma hazırlık
- Bebek bakımı ve doğum kontrolü ile ilgili eğitimin verilmesi
- Kan basıncı, nabız ve solunum = Normal & Şişlik (ödem) = Yok & İdrarda albümin (protein) =Yok ise Diğer kontrollerde idrar tetkiki gerekmez
- Bebeğin gelişiminin takibi,
- Annenin kan seviyesinin değerlendirilmesi
- Bebeğin pozisyonu ve rahim içi yerleşimi
- Doğum yapılacak merkezin belirlenmesi
- Doğum belirtileri ve doğum yardımı
- Meme muayenesi ve emzirme eğitimi
- Doğum sonu aile planlaması eğitimi
- Bebeğin geliş pozisyonunun tespiti
- Doğum eylemi
- Vücudun genel inceleme bulguları
- Genel danışmanlık hizmetinin verilmesi