Spor yaparken nefes almakta güçlük çekiyor musunuz? Göğsünüzde ağrı, kuru bir öksürük yada karın ağrısı oluyor mu? Bu soruların herhangi birisine "evet" cevabı veriyorsanız sizde egzersize bağlı astım" olabileceğini hiç düşündünüz mü?
Bilindiği gibi, astım uzun süreli bir akciğer hastalığıdır. Akciğer fonksiyonları azaldığı için nefes almakta devamlı bir sıkıntı vardır. Ancak, bu hastalar belirli zamanlarda, ani astım atağı olarak tanımlanan ve hastaların nefes almakta oldukça zorlandıkları bir döneme girerler. Bu dönemde rahatlamak için nefes açıcı ilaç kullanmak zorunda kalırlar. Bir çoğu da tedavi görmek için acil servise başvurur.
Astımlı sporcuların çoğunda bazen de sağlıklı sporcularda sportif aktiviteler sırasında yada sonrasında ani astım atağı olabilir. Ancak bu atak kendine nefes almakta zorlanma olmaksızın göğüs ağrısı, öksürük, karın ağrısı şeklinde de gösterebilir. Bu durum egzersize bağlı astım olarak (EBA) tanımlanır. Pek çok kişi egzersize bağlı astım atağı yüzünden spor yapmak istemez. Spor yapmak isteyenler ise doktorların bu konudaki deneyimsizliğinden dolayı herhangi bir öneri alamazlar. Sonuçta, spor yapmayan, spordan uzak duran, azalan fiziksel kondisyonları ve artan kiloları nedeniyle günlük yaşamsal aktivitelerini dahi yapamayan, kalp ve damar hastalıkları yönünden riske girmiş bireylerle dolu bir topluluk oluşur.
Egzersize bağlı astımın görülme sıklığı, sporcunun kondisyon düzeyine, yapılan sporun tipine, yapıldığı çevre şartlarına ve tanıda kullanılan yönteme bağlı olarak %4 ile %35 arasında değişmektedir. Egzersize bağlı astıma özgü şikayetler arasında wheezing, öksürük, nefes darlığı, göğüs ağrısı ve huzursuzluk sayılabilir. Özellikle çocuklarda göğüs ağrısı ön plandır. Bu şikayetler, genellikle spor sonrası 5 dakikada başlar, 10-15. dakikada yoğunlaşır ve 15-30 dakika içinde akciğer fonksiyonlarının normale dönmesi ile birlikte kendiliğinden geçer. Ancak, astımlı sporcularda ve bazı sağlıklı sporcularda şikayetlerin geçmesi için nefes açıcı sprey kullanılması gerekebilir.
Egzersize bağlı astım tanısında ilk olarak sporcuların ayrıntılı bir hikayesi alınmalıdır. Spor sonrası görülen bu şikayetlerin başka bir hastalığa ait olup olmadığını belirlemek için kalp, akciğer ve dolaşım sistemi muayenesi yapılmalıdır. Egzersize bağlı astım tanısında egzersiz testi ve kimyasal testler kullanılabilir. Ancak pek çok araştırmacı, sporun doğasına uygunluğu nedeniyle, egzersiz testini önermektedir. Egzersiz testi öncesinde ve sonrasında akciğer fonksiyonları ölçülür. Bu ölçümler arasında %10-15 üzerinde azalma olması durumunda EBA tanısı konur. EBA olduğunu öğrenen sporcu büyük bir hayal kırıklığına uğrayabilir. Bundan sonraki spor yaşamının bittiğini düşünebilir. Bunun için, ilk olarak egzersize bağlı astımın korkulacak bir hastalık olmadığı anlatılmalı, uluslar arası müsabakalarda pek çok altın madalya kazanmış astımlı sporcunun olduğu hatırlatılmalıdır. Uygun bir tedavi ile birlikte sporunu rahatlıkla yapabileceğini, hatta eskisine göre daha iyi seviyede olacağı anlatılmalıdır. Bu ikna turundan sonra, sportif aktiviteden 15 dakika önce kullanılmak üzere hava yollarını açıcı bir ilaç verilmeli, rekreasyonel sporcu ise hangi sporları güvenli bir şekilde yapabileceği açıklanmalıdır. Güvenli sporlar içerisinde boks, kayak, kısa mesafeli koşu, tenis, jimnastik, karate, güreş, yüzme, su topu ve dalmayı örnek olarak verebiliriz. Özellikle yüzme sporu bu grup içinde en uygun olanıdır. Ancak, sportif aktiviteyi önerirken sporcuların eğlenceli, anlamlı ve pratik bulduğu aktiviteleri de göz önünde bulundurulmalıdır.
Yine akut astım atağını önlemede etkili olduğu bilinen uzun süreli orta yoğunlukta egzersizler (aerobik) ile kısa süreli yüksel yoğunluklu egzersizler (anaerobik) önerilmelidir. Soğuk ve kuru havalarda açık alanda yapılan sportif aktivitelerde burundan soluk alıp vermeli, atkı kullanılmalı yada kapalı alanlarda spor yapılmalıdır. Aşırı sıcak ve yüksek nem oranının etkili olduğu yaz aylarında ise belirli saatlerde spor yapılmaması gerektiği hatırlatılmalıdır (sabah 10.00 ile öğleden sonra 16.00 arası)
Son söz olarak “egzersize bağlı astım tanısı olan ve müsabakalara katılarak altın madalya kazanmış pek çok elit sporcunun var olduğu” unutulmamalıdır.