TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni'nin Temmuz-Ağustos 2007 sayısıda su kesintilerinde dikkat edilmesi gereken hususlara yer verildi. Suyun azlığı veya yokluğu; kişisel hijyeni olumsuz yönde etkileyerek kentsel alanlarda özellikle de okul, kışla, hastane gibi toplu yaşanılan yerlerde bulaşıcı hastalıkların görülmesine ve salgınların çıkmasına neden olabilir. Bu nedenle su kesintilerinden mümkün olduğunca kaçınılmalıdır. Alınan bütün tedbirlere rağmen su kesintisi kaçınılmaz ise; özellikle şehirlerde ve toplu yaşanılan yerlerde daha dikkatli olmalıdır. Su kesintisi uygulanmak zorunda kalındığında alınması gereken önlemler ve dikkat edilmesi gereken hususlar mutlaka bilinmeli ve topluma bildirilmelidir.
Bireyler Tarafından Bilinmesi ve Uygulanması Gereken Tedbirler
- Su kesintilerinin yaşandığı dönemlerde kişiler tarafından sıklıkla aşırı miktarda su depolanmakta ve depolanan suların bir kısmı kullanılmadan önce uzun süre beklemektedir. Uzun süre bekleyen sularda zaman içerisinde mikrop sayısı önemli derecede artacağından ihtiyaç fazlası su depolamak uygun değildir. Bu durumda sular geldiğinde öncelikle depolanmış suyu tüketip yeniden taze su depolanmalıdır.
- Yukarda da anlatıldığı gibi su kesintisi sırasında ana boru içindeki basınç sıfıra düşeceği için daha ince borulardaki basınç ana borudan daha fazla olur. Bu nedenle su geriye doğru akacaktır (geri emilim). Toplu zehirlenme ve salgınlara neden olabilen pis sular su şebekesine girebilir. Bu nedenle su kesintisinden sonra sular yeniden geldiğinde 3-5 dakika ilk gelen su içilmemeli (Ancak boşa akıtıp israf etmemeli ilk gelen suyu tuvalet temizliği vb. işlerde kullanmalıdır)
- Yaptığımız incelemelerde evlerde damacanalardan su almak için kullanılan pompaların, kullanılmaya başladıktan kısa süre sonra kendilerinin kirletici hale geldiği ve bu pompalar aracılığı ile alınan suların mikrobiyolojik olarak ileri derecede kirli olduğu tespit edilmiştir. Bu nedenle bu tür pompalar kullanılacaksa düzenli aralıklarda %1lik klorlu su içerisinde bekletilmesi ve içerisinden %1lik klor solüsyonu geçirilmesi gerekmektedir. Temizleme süresi damacana değiştirme zamanlarında olmalıdır.
- %1'lik klor solüsyonunun hazırlanması çok kolaydır: 1 bardak çamaşır suyunun üzerine 9 bardak normal su konularak kolayca hazırlanır. Ancak dikkat edilmesi gereken nokta kullanılan çamaşır suyunun herhangi bir katkı maddesi içermemesi ve %10 aktif klor (sodyum hipoklorit) içermesidir.
- Kişisel olarak kullanmak üzere % 1lik klor solüsyonu yerine klor tabletleri (üzerlerinde yazan dozajlama talimatına göre) de kullanılabilir.
- Ev içi küçük depolar (100 - 500 litre vb) su depolamak için uygun değildir. Bu tür depolar hangi maddeden üretilmiş olursa olsun zamanla iç yüzeylerinde mikroorganizma, alg ve yosunlar veya bunları içeren tabakalar meydana gelecektir. Büyük çaplı depolar gibi kolayca temizlenemeyeceklerinden bir süre sonra bu depolar kirlilik kaynağı haline gelecektir.
- Su kesintilerinin yaşandığı dönemlerde boş borularda negatif basınç meydana gelebilmekte ve borunun çevresindeki kirlilikler suya karışabilmektedir. Bu nedenle özellikle bu dönemlerde içme amacıyla kullanılacak sular kaynatılarak kullanılmalıdır. Suların kaynamaya başladıktan sonra ortalama olarak 1 dakika daha ocakta bekletilmesi yeterlidir. Bu işlem insan için tehlikeli olabilecek mikroorganizmaların hemen hepsinin ölmesine neden olacaktır.
- Kaynatılmış suyun içerisindeki gazlar uzaklaşacağından tadında bir bozulma meydana gelir. Kaynamış suların tadındaki burukluğu gidermek için kaynatılan su kaptan kaba aktarılarak havalandırılmalıdır. Kaynatılmış su doğrudan güneş ışığı görmeyen bir ortamda ve ağzı kapalı olarak en az 24 saat güvenle kullanılabilir.
- İçme ve kullanma suları doğrudan güneş ışığına maruz kalmamalıdır. Güneş ışınları birçok mikroorganizmanın ölmesine neden olurken, sudaki diğer bir çok mini canlının da üremesinin artmasına ve suda bazı tehlikeli kimyasalların oluşmasına neden olabilmektedir.
- Suları soğuk ortamda saklamak ve hatta buz haline getirmek mikroorganizmaları öldürmez, sadece üremelerini engeller. Bu nedenle buzdolabında bekletilen sularda da hastalık riski olabilir.
- Klor toplumsal olarak kullanılan suların dezenfeksiyonu için bilinen en ideal ve güvenilir yöntemdir. Ancak bireysel kullanım sırasında dikkatli olunmalı ve mutlaka %1lik klor solüsyonu kullanılmalıdır. İçme sularının bir litresine %1lik klor solüsyonundan 10-12 damla ilave edilmesi genel olarak uygun klor dozuna ulaşılmasını sağlamaktadır. Sebze ve meyvelerin yıkanmasında kullanılacak klorlu yıkama suyu için de 1 litre suya 20-25 damla yeterli olacaktır. Sebze ve meyvelerin genelde 30-35 dakika bu suda bekletilmesi uygun olacaktır.
- Damacana veya diğer ambalajlanmış suların tamamının güvenli olmayacağı dikkate alınmalı, su seçimine özen gösterilmelidir.
- Kontrolsüz ve denetimsiz su kaynaklarından su temin edilmemelidir (ruhsatsız su dağıtım tankerleri, kaynağı bilinmeyen damacana suları, ruhsatsız doğal sular vb.).
- Gazlı içecekler veya meyve suları, suyun yerini tutamaz. Bu nedenle su kesintilerinin yaşandığı dönemlerde de susuzluğunuzu su ile gidermeye çalışmalısınız. Su dışında bir içecek tüketilmek istendiğinde, kaynamış su kullanılarak hazırlanan sıcak içecekler öncelikli olarak tercih edilmelidir.