Şarbon genelde keçi, koyun, sığır gibi hayvanların hastalığıdır. Bacillus anthracis isimli bakteri tarafından meydana getirilen, insanlarda deride kötü karakterli yaralara neden olan, solunum sistemi, sindirim sistemi ve kan yoluyla yayılarak beyin zarlarında da enfeksiyon oluşturabilen bir hastalıktır.
Etken
Hastalığın etkeni Bacillus anthracis isimli, hareketsiz, çomak şeklinde, havalı ve havasız ortamda üreyebilen, havalı ortamda ve 20-30 OC de üreyince ısıya dayanıklı sporlar oluşturan bir bakteridir. 12-44 OC de özellikle 37 OC de üreyebilirler. Dayanıklı sporları su ve sıvılarda yıllarca yaşayabilir.
Bulaşma Yolları
Şarbon basilleri insan vücuduna deriden temas yoluyla veya solunum ve sindirim yoluyla bulaşırlar. İnsandan insana bulaşma nadirdir. En sık görülen şekli deri şarbonudur. Deri şarbonu bulaşık saç, tüy ve yünlere temas yoluyla bulaşabilir. Solunum ve sindirim yoluyla bulaşmaya daha az rastlanır. Sindirim yolu ile bulaşma sporlar vasıtasıyla olur. Ot yiyen hayvan türleri ve bunlardan elde edilen ürünler bulaşmaya neden olabilir. Mikrop sporları su, yağmur ve rüzgarlarla çok uzaklara yayılabilir.
Kuluçka Süresi1-7 gündür. 10 güne kadar uzayabilir.
Hastalık Belirtileri
Deri şarbonunda daha çok vücudun çıplak yerlerinde oluşan çevresi kızarık kabartılar, sonradan içi sarı veya kanlı sıvı ile dolu kara çıbanlara dönüşür. Sızıntı ve siyah kabuklar oluşur.
Hafif vakalarda ateş olmayabilir. Ağır vakalarda yorgunluk, baş ve eklem ağrıları, orta dereceli ateş, hatta kusma ve kanlı ishal görülebilir. Çok ağır vakalarda hastalığın birinci haftası sonunda veya ikinci hafta başında hasta ölebilir.
Akciğer şarbonunda yüksek ateş, nefes darlığı ve morarma, halsizlik, öksürük, kanlı ve pis kokulu balgam, boyun ve göğüs derisi altında ödemler ve kollaps görülür. Bir veya birkaç gün içinde ölümler olabilir.
Sindirim sistemi şarbonunda şiddetli ve bazen kanlı kusmalar, karın ağrıları, şişkinlik ve kanlı ishal görülür. 2-3 gün içerisinde barsak delinmesiyle şekillenen peritonit veya kollaps sonucu hasta kaybedilebilir.
Tedavi edilen vakalarda ölüm %1 düzeyindedir. Buna karşılık tedavi edilmeyen vakalarda ölüm çok yüksek oranlardadır.
Tanı YöntemleriHastalık için temel tanı klinik seyir ile konur. Laboratuvarlarda mikroorganizmanın izole edilmesi tanıyı kesinleştirir. PCR yöntemi ile mikroorganizmanın genetik materyali saptanarak hızlı tanı konulabilir.
Tedavi
Penisilin, tetrasiklin, kloramfenikol, eritromisin ve sulfonamidler tedavide kullanılabilecek ilaçlardır. En yüksek başarı penisilinlerle elde edilmektedir.
Korunma
Bulaşmayı önleyecek tedbirler alınmalıdır. Solunum maskeleri kullanılması, tehlikeye maruz insanların aşılanması yararlıdır. Bulaşık yerlerin ve malzemelerin uzun ve etkili dezenfeksiyonu gereklidir. Bulaşan yerlerin ve malzemelerin uzun ve etkili dezenfeksiyonu gereklidir. Bulaşan yerler sabunlu krezol, kireç kaymaklı su veya kostik soda ile ıslatılıp bu şekilde 1-2 saat bırakılmalıdır. Kaynama sırasında sporlar 10 dakika dayanabilmektedir.
Şarbon Sabotajı Nasıl Olabilir?- Uçaklardan aerosol tarzında püskürtme ile
- Özellikle bakterinin sporları sulara bulaştırılarak
- Enfekte edilmiş hayvanlar ve bunların ürünleri ile
- Mikroorganizma sporları bulaştırılmış cisimlerle
- Havalandırma sistemleri ile
- El yazısı ile veya anlaşılmaz şekilde yazılmış adresler
- İade adresi bulunmayan zarflar
- Gerçekçi olmayan iade adresleri
- Ağırlık-büyüklük arasında orantısızlık
- Yağlı damga, renk bozuklukları veya kötü koku
- Alüminyum folyo veya hışırtı sesi
- Nereden geldiği belli olmayan veya iade adresi ile tutarsız damgalar
- Şüpheli paketi sallamayın veya boşaltmayın
- Paketi plastik bir ambalaj veya benzeri bir kutuya koyun
- Bu kutuya temas etmemeye gayret edin ve çevrenizdekileri bu hususta uyarın
- Kutuyu düşmeyecek, devrilmeyecek bir yere koyun, odayı boşaltın, güvenliğe haber verin
- Ellerinizi bol sabunlu su ile yıkayın
- Paketi dokunanların bir listesini çıkartın, bu listeyi güvenliğe ve olayı değerlendirecek sağlık ekibine verin.
- Tozu temizlemek için uğraşmayın. Üstünüzü silkelemeyin. Tozun havalanmasına engel olun
- Çalışan klima, havalandırma ve vantilatörleri durdurun
- Paketi plastik bir ambalaj veya benzeri bir kutuya koyun
- Bu kutuya temas etmemeye gayret edin ve çevrenizdekileri bu hususta uyarın
- Kutuyu düşmeyecek, devrilmeyecek bir yere koyun, odayı boşaltın, güvenliğe haber verin
- Ellerinizi bol sabunlu su ile yıkayın
- Elbiselerinizi bir an önce üzerinizden çıkartın ve plastik bir torbaya koyun
- Bol su ve sabunla duş alın
- Paketi dokunanların bir listesini çıkartın, bu listeyi güvenliğe ve olayı değerlendirecek sağlık ekibine verin
- Havalandırma sistemlerini kapatın
- Odayı hızla terk edin, kapıyı kapayın ve insanların girmesini engelleyecek uyarıları koyun
- Güvenliğe haber verin, merkezi sistem havalandırmalar için kontrol merkezini haberdar edin
- Sabotaja maruz kalmış olabileceklerin bir isimlerini belirlemeye çalışın, bu listeyi güvenliğe ve olayı değerlendirecek sağlık ekibine verin
Kaynak: http://www.tsk.mil.tr