Sarı humma ülkemizde yaygın olarak bilinmemekle birlikte dünyada bir çok ülkede görülen, sivrisineklerle bulaşan ve kanamalarla seyreden, öldürücü bir viral hastalıktır.
Neden: Flavivirüs cinsine ati bir arbovirüs olan, Sarı Humma virüsü.
Bulaşma Yolu: Sarı humma; kentsel ve bazı kırsal alanlardaki enfekte edici Aedes Aegypti sineklerinin, ya da Güney Amerika daki ormanlardaki diğer sineklerin ısırıklarıyla bulaşır. Sinekler gündüzleri ısırmaktadır. Bulaşma olayı 2500 metreye kadar olan yerleşim birimlerinde gözlenebilir. Sarı humma insanları ve maymunları enfekte etmektedir.
Vahşi yaşamın hüküm sürdüğü yerler ve ormanlık bölgelerde, maymunlar enfeksiyonun başlıca deposudur ve enfeksiyonun maymundan maymuna bulaşması sinekler aracılığıyla olur. Enfekte edici sinekler, ormanlık alana giren insanları ısırabilir ve genellikle yerel vakalara ve küçük salgınlara neden olur.
Kentsel bölgelerdeki bulaşmada maymunların rolü yoktur, enfeksiyon sinekler vasıtasıyla insanlar arasında yayılır. Yoğun kitlelerin yaşadığı yerlerde enfeksiyonun vuku bulması, büyük sarı humma salgınlarına sebebiyet verebilir.
Afrika'daki nemli savana bölgelerinde ara bir bulaşma modeli yaygındır. Sinekler hem insanları hem de maymunları enfekte eder ve böylece lokal salgınlara neden olurlar.
Hastalığın Belirtileri Nelerdir? Bazı enfeksiyonlar belirti vermese de, birçok enfeksiyon iki safha halinde hastalığa neden olur. Başlangıçta; ateş, kas ağrısı, baş ağrısı, titreme, iştahsızlık, mide bulantısı ve/veya kusma ve sıklıkla kalp atışında yavaşlama görülür. Hastaların yaklaşık %15 i birkaç gün içinde ikinci safhaya girerler: Yeniden ateş çıkması, sarılık gelişmesi, karın ağrısı, kusma ve kanama belirtileri. Bu hastaların yarısı ilk belirtilerin başlamasından 10-14 gün sonra ölürler.
Nerelerde Görülür?
Sarı humma virüsü, Afrika'nın bazı tropikal bölgelerinde ve Amerika'nın orta ve güney bölümlerinde lokal olarak yaygınlık gösterir. 1980'lerin başından beri salgınların sayısı artmaktadır. Vektörün ve uygun primat konakların mevcut durumda olmasından dolayı diğer ülkeler de sarı humma riskini taşımaktadırlar (henüz hiçbir sarı humma vakasının tespit edilmediği Asya da dahil).
Yolcular için Riski: Sarı hummanın yaygınlık gösterdiği yerlere seyahat eden kişiler risk altındadırlar. Ormanlık bölgelere ve vahşi ortamlara giren kişiler için risk çok daha fazladır. Enfeksiyona maruz kalma riski, sinek ısırmalarına karşı tedbir alınarak ( Koruyucu elbiseler, cibinlik, sivrisinek kovucu preparatlar) azaltılabilir Sarı hummayı taşıyan sineklerin daha çok gündüzleri ısırdığı unutulmamalıdır
Hastalıktan Korunma: Aşı olma. Bazı ülkelerde, o ülkeye gelen kimseler için sarı humma aşısı olma şarttır
Aşı
Hastalık, bağışık olmayan yetişkinlerde ölümle neticelenebilir ancak sarı humma aşısı yüksek oranda etkilidir ( yaklaşık %100). Sarı hummanın bulaşma riskinin olduğu bölgeler veya ülkelere giden her yolcunun aşı olması tavsiye edilmektedir. Ülke içindeki seyahatler için; kentlerden, sarı humma vakalarının sık görüldüğü alanlara (Amerika nın güneyi ve Afrika) yapılan yolculuklar için aşı olunması önerilmektedir (haritaya bakınız). Bu durum, bu ülkelerde hastalığın resmi olarak rapor edilmediği hallerde de geçerlidir.
Not: Yolcuların kişisel koruma amaçlı olarak aşı olması zorunlu bir gereksinim değildir.
Sarı Humma Aşısı Kimlere Yapılır?
Vakaların sık görüldüğü bölgelere giden tüm yolculara yapılır. 9 ayını doldurmamış bebekler için kullanılmaz, gebelikte de kısıtlamalar vardır.
Aşının türü : Canlı viral aşı 10 yılda 1 yapılır.
Aşı Uygulanmayanlar : Yumurta alerjisi; ilaç, hastalık ya da semptomatik HIV enfeksiyonundan dolayı bağışıklık baskılanması; önceki bir doza karşı aşırı duyarlılık; gebelik
Gitmeden Önce : Uluslararası aşılama sertifikası, aşılandıktan 10 gün sonra geçerlilik kazanır,
Zorunlu Aşılanma
Sarı hummaya karşı zorunlu aşılanma, hassas ülkelere yurt dışından sarı humma virüsünün gelmesini önlemek için yerine getirilmektedir. Bu ülkeler sarı hummanın görülmediği ancak taşıyıcı sineklerin ve insan olmayan konakların bulunduğu ülkelerdir. Virüsün enfekte bir yolcu vasıtasıyla ülkeye ithal edilmesi, enfeksiyonun potansiyel olarak sinekler ve primatlara (maymunlar vb.) yerleşmesine neden olabilecek, bu da yerel toplumda bir enfeksiyon riski oluşması sonucunu doğuracaktır. Böyle vakalarda, sarı humma bulaşma riskinin bulunduğu ülkelerden gelen tüm yolcular için -havaalanından transit geçiş yapmışlar da dahil, aşılama bir giriş koşuludur.
Eğer sarı humma aşılaması tıbbi nedenlerden dolayı bir kontrendikasyon ise bundan muaf tutulabilmek için bir sağlık sertifikası istenir.
Uluslar arası sarı humma aşılama sertifikası, aşı olunduktan 10 gün sonra geçerlilik kazanır ve 10 yıl boyunca geçerli sayılır.
Yolcuların, aşılama sertifikası istenmemesi durumunu, o ülkede sarı hummaya maruz kalma riski olmadığı şeklinde yorumlanamayacağını unutmamaları gerekir.
Sarı Humma Hastalığı Olan ve Ülkeye Girişte Tüm Yolculardan On Gün Önce Humma Aşısı İle Aşılandığını Gösteren Uluslararası Aşı Sertifikası İsteyen Ülkeler
Angola, Benin, Birleşik Tanzanya Cumhuriyeti, Bolivya, Brezilya, Burkina Faso, Burundi, Çad, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Ekvator, Ekvator Ginesi, Etiyopya, Fildişi Sahili, Fransız Ginesi, Gabon, Gambiya, Gana, Gine, Gine-Bissau, Guyana, Kamerun, Kenya, Kolombiya, Kongo, Liberya, Mali, Moritanya, Nijer, Nijerya, Orta Afrika Cumhuriyeti, Panama, Peru, Ruanda, Sao Tome ve Principe, Senegal, Sierra Leone, Somali, Sudan, Suriname, Togo, Trinidad ve Tobago, Uganda, Venezuela.
Yol Güzergahında Sarı Humma Hastalığının Bulunduğu Ülke Varsa Humma Aşısı İle Aşılandığını Gösteren Uluslararası Aşı Sertifikası İsteyen Ülkeler
Afganistan, Amerikan Samoası, Anguilla, Antigua and Barbuda, Arnavutluk, Avustralya, Bahamalar, Bangladeş, Barbados, Belize, Bhutan, Botswana, Brunei Darussalam, Cezayir, Cibuti, Çin, Dominik, El Salvador, Endonezya, Eritre, Fiji, Filipinler, Fransız Polinezyası, Grenada, Guadeloupe, Guatemala, Güney Afrika, Haiti, Hindistan, Hollanda Antilleri, Honduras, Irak, Jamaika, Kamboçya, Kazakistan, Kiribati, Lao Demokratik Halk Cumhuriyeti, Lesotho, Libya, Lübnan, Malawi, Maldiv Adaları, Malezya, Malta, Mauritius, Mısır, Montserrat, Mozambik, Myanmar, Namibya, Nauru, Nepal, Nikaragua, Niue, Pakistan, Palau, Papua Yeni Gine, Paraguay, Pitkarin Adası, Portekiz, Reunion, Saint Helena, Saint Kitts ve Nevis, Saint Lucia, Samoa, Sen Vincent ve Grenadinler, Seysel Adaları, Singapur, Solomon Adaları, Sri Lanka, Suriye Arap Cumhuriyeti, Suudi Arabistan, Svaziland, Tayland, Tonga, Tunus, Umman, Ürdün, Viet Nam, Yemen, Yeni Kaledonya, Zimbabve.