Vücutta çıkan lekelerin önemsenmesi ve tedavi için ertelenmemesi gerektiğini belirten YDÜ Hastanesi Deri ve Zührevi Hastalıklar Uzmanı Dr. Didem Mullaaziz aynı zamanda lekelerin nedenleri ile tedavi yöntemlerini tek tek açıklayarak deri koyulaşmasının önemini vurguladı.
Leke Nedenleri Nelerdir?
- Gebelik maskesi (Hamilelik süresince yüzde oluşan hiperpigmentasyon),
- Yaşlılık lekesi (Yaşa bağlı olarak yüz, göğüs ve el sırtında oluşan lekeler),
- Güneş lekeleri (Güneş hasarına bağlı yüz, omuzlar ve dekolte derisinde oluşan lekeler),
- Deodorant ve parfüm kullanımı sonrası koltuk altı, boyunda oluşan lekeler,
- Kimyasal peeling, lazer ya da ağda uygulanması sonrası oluşan lekeler,
- Bazı sistemik hastalıklarda (böbrek hastalığı, diyabet vb.) görülen lekeler,
Lentigo (Güneş Lekesi veya Yaşlılık Lekesi)
UV ışınlarının etkisi ile melanosit sayısının artmasına bağlı olarak genellikle orta yaşın üzerinde ortaya çıkan yıldızsı şekilli yüzeysel kahverengi lekelerdir. En sık el sırtında, göğüs V bölgesinde, omuzlarda, sırtta ve alında görülür. Yaşla birlikte sayıları ve büyüklükleri artabilir.
Çiller
Açık deri rengine sahip kişilerde, genetik yatkınlığa bağlı olarak ortaya çıkan çiller güneşe maruz kalan alanlardaki noktasal kahverengi lekelerdir. Güneşin etkisinin azaldığı kış döneminde çillerin belirginliği azalırken, yaz döneminde renkleri koyulaşmaktadır. Çillerin oluşumunda kalıtımın da önemli bir payı olup kızıl-sarı saçlı, mavi gözlü kişilerde daha sık gözlenir. Evlerde aydınlatma için kullanılan floresan lambalar da ultraviyole ışını yaydıklarından çilleri koyulaştırırlar.
Gebelik Maskesi
Gebelik dönemindeki hormonal değişiklikler, adet düzensizliği, kullanılan doğum kontrol hapları melazma (gebelik maskesi) adı verilen lekelere sebep olabilmektedir. Alın, elmacık kemiklerinin üzeri ve dudak üstü en sık tutulan alanlar olup deri renginden daha koyu renkli lekeler şeklinde izlenir. Genellikle simetrik ve düzensiz dağılım gösteren lekelerin güneşle belirginliği artar. Gebelik olmaksızın doğum kontrol hapı kullanımı da benzer bulgulara neden olabilmekte ve üst dudak yerleşimli lekeler daha fazla gözlenmektedir. Koyu tenli kişiler ve genetik yatkınlığı olanlar hormonal değişikliklerle tetiklenen leke oluşumuna daha yatkındırlar. Melazmalı hastaların düzenli olarak güneşten koruyucu kullanmaları ve solaryum benzeri yapay ışık kaynaklarından uzak durmaları gerekmektedir. Hormon ilaçları ve doğum kontrol haplarını zorunlu olmadıkça kullanılmamaları gerekmektedir.
Gebelerde hormonal değişime bağlı olarak meme uçları, cinsel organ ve göbek altı çizgisinde de koyulaşma olabilmektedir. Sıklıkla gebelik sonrası bu renk değişimleri kaybolsa da bu süre çok değişken olup aylar, hatta yıllarca sürebilir.
Parfüm Lekeleri
Parfümler özellikle de bergamut yağındaki bergapten maddesini içerenler, güneş hassasiyetini artırarak leke gelişimine neden olabilir. Bazı kişilerde parfümlerin sürüldüğü yerler (boyun, kulak arkası, dekolte bölgesi) güneşle karşılaşınca koyu kahverengi lekeler oluşur. Bu lekelenmenin kaybolması haftalar, hatta aylar alabilmektedir.
Lekeler Nasıl Tedavi Edilir?
Kişiler üzerinde anlamlı derecede psikososyal problemlere neden olan bu klinik tablo günümüzde tedavisi üzerinde en çok çalışılan dermokozmetik konulardandır. Her geçen gün yeni tedavi seçenekleri sunulmaktadır. Tedavide birinci hedef güneşten korunmaktır. Leke oluştuktan sonra ise dermatoloji uzmanlarının uygun gördüğü tedavi yöntemini kullanmak gerekmektedir. Leke tedavisi uzun süreli takip gerektiren ve sabır gerektiren bir süreçtir.
Leke tedavisinde en sık kullanılan yöntemler arasında leke açıcı kremler, lazer, kimyasal peeling uygulamaları, dermabrazyon işlemleri, dermaroller ve PRP sayılabilir. Ancak bu işlemlerle her zaman yüz güldürücü sonuçlar alınamayabilir. Kişinin deri tipi, eşlik eden sistemik hastalıkları, kullanmakta olduğu sistemik ilaçları ayrıntılı sorgulanmalıdır. Mevcut lekenin yerleşimine ve derinliğine uygun olarak seçilen tedavi yöntemine başlanmalıdır. Kişinin mesleği gereği güneş maruziyetinde olması tedaviye başlama zamanını etkileyebilir. Leke tedavisi alan kişilerin güneş maruziyetinden kaçınmaları, sık aralıklarla yüksek koruma faktörlü güneş koruyucu kremler kullanmaları ve önerilen tedavi yöntemini düzenli olarak kullanmaları gerekmektedir.
Leke Açıcı Kremler
Leke rengini açıcı pek çok preparat bulunmaktadır. Azeleik asit , retinoik asit, glikolik asit ve daha birçok kimyasal içerik tek başına veya kombinasyonlar halinde kullanıma hazır olarak solüsyon, jel, krem veya maske formunda piyasada sunulmaktadır. Hastanın yaşına, lekenin derinliğine ve yerleşimine uygun olan preparat seçilmelidir.
Lazer Tedavisi
Lazer uygulamaları, açık renk deri tipine sahip kişilerde daha başarılı sonuçlar sağlarken, koyu renk deri tipindeki kişilerde lazer ışınının yoğunluğu nedeniyle lekede tam aksine daha da koyulaşma gözlenebilmektedir. Bu nedenle hasta seçimi çok önemlidir.
Dermabrazyon ve Peeling Tedavileri
Dermabrazyon derinin üst tabakasının soyularak, alttan gelen yeni doku ile yenilenmenin hedeflendiği bir yöntemdir. Kimyasal peeling yöntemlerinde ise belli oranlarda hazırlanan asit içerikli solüsyonlar lekeli alanlara uygulanmakta belirli sürelerde bekletildikten sonra nötralize edilmektedir. Bu yöntemle hem mekanik olarak üstteki ölü dokunun arındırılması sağlanmakta hem de melanin üretimi baskılanmaya çalışılmaktadır. Ancak melanin pigmentleri soyulan deri katmanları içerisinde ise başarılı sonuçlar alınabilmektedir, derin yerleşimli lekelerde daha derin soyma işlemleri gerekmekte bu da komplikasyon riskini artırmaktadır.
PRP ve Dermaroller
Leke tedavisinde cildi onaran her yöntem lekelerde açılma yapabilir. Çünkü lekeli bölgeler aslında güneşten zarar görmüş hücrelere sahip alanlardır. Bu bölgede cildi tazeleyen yani onaran yöntemler uygulanarak lekede açılma sağlanabilir. PRP ve dermaroller da cildi onaran iki etkili yöntemdir. Bu yöntemler tek başına ya da leke açıcı kremler, lazer ve kimyasal peeling yöntemleriyle kombine uygulanarak tedavilerin sonuçları iyileştirilmektedir.
Sonuç olarak leke problemi olan kişilerin düzenli olarak yaz-kış, gün içinde 4 saatte bir en az 30 faktörlü güneşten koruyucu ürünler kullanmaları şarttır. Güneşten koruyucu kullanırken bile direk güneşe maruz kalınmamalı, gölgede durmaya özen göstermeli ve şapka, gözlük takılmalıdır. Leke tedavisi kişiye özgü olup, en uygun yöntem seçilerek düzenli ve uzun süreli kullanım gerektirmektedir. Lekenin tedavi edildikten sonra her zaman tekrar edebileceği, güneşten korunma olmaksızın leke tedavisi olmayacağı bilinmelidir.