Çocukları ile ilgili hevesleri ve idealleri olan anne babalar küçük bir kıvılcımın ardından hemen IQ testlerine koşuyor. Çocuklarından gelecekle ilgili beklentilerini test sonuçları üzerine kuruyor. Oysa yedi çeşit zekâ var ve hepsi her çocukta bulunuyor. Önemli olan kalıtımsal ve çevresel etkiler...
Çocuğunuz sözel derslerde çok başarılı, ancak sayısal derslerde zorlanıyor. Ya da müzik yeteneği oldukça iyi olmasına rağmen bedensel faaliyetlerde başarı elde edemiyor. Bu durum sizi üzmesin, çünkü zekâ üzerine çalışmalarıyla tanınan Prof. Howard Gardner'ın ortaya koyduğu "Çoklu Zekâ Kuramı"na göre yedi zekâ türü bulunuyor. Üstelik herkes bu yedi zekâya sahip. Ancak "kalıtımsal ve çevresel rastlantılar ve bunların etkileşimine bağlı olarak, aramızda tam olarak aynı oran ve karışımda bir zekâ bileşimi sergileyen iki kişi" bulunmuyor.
Bu Zekâ Türleri Şöyle Sıralanıyor
- Sözel-Dilsel Zekâ: Yazma, konuşma, espriler yapma, okuma.
- Mantıksal-Matematiksel Zeka: Problem çözme, sorgulama, hesap verme, deney yapma.
- Görsel-Alansal Zekâ: Boyama, çizme, harita okuma, motif çizme, örnek yaratma.
- Bedensel-Kinestetik Zekâ: Dans, egzersiz, spor yapma, mümkün olduğunca hareket etme.
- Müziksel-Ritmik Zekâ: Şarkı söyleme, tempo tutma, müzik dinleme, enstrüman çalma.
- Sosyal Zekâ: Gruplarla çalışma, aracılık etme, birinin duygularını anlama.
- Kişiye Dönük Zekâ: Derin düşünme, hayal kurma, hedef koyma, yalnız kalma.
Zekâ ile ilgili pek çok kaynağın referans gösterdiği Prof. Gardner'a göre, IQ testleri, kişilerin yetenek ve beceri, neler yapabilecekleri, nasıl düşündükleri, hayal güçleri ve yaratıcılıkları hakkında bilgi vermiyor. Çünkü, birçok yetenek ve yetenekler birleşimi bulunuyor ve bunları kalıplaşmış sınavlar ile ölçmek mümkün değil.
Çoklu zekâ ile ilgili bir araştırma çocukların her dönemde aynı şekilde öğrenmediklerini gösteriyor. Dilsel zekâ, anaokulundan üçüncü sınıfa dek öğrenmede güçlü bir alan. Sonra kullanımı azalıyor. Mantıksal ve matematiksel zekâ birinci ve dördüncü sınıflar arasında çok güçlü. Görsel, alansal ve bedensel-kinestetik zeka ilkokul süresince etkin oluyor. Ortaokul çocukları bedensel-kinestetik, görsel-alansal, müziksel-ritmik ve sosyal zekâ alanlarını kullanıyorlar.
Sonuç olarak, IQ değerleri farklı olsa bile çeşitli niteliklere sahip kişiler, toplumda başarılı olabiliyor.
Çocuğunuzun Zekâsını Tanıyın
Prof. Gardner'ın teorisine göre, zekâlar ve gösterilen özellikler şöyle:
Dilsel Zeka
Hikâyeler anlatır, espriler yapar, olaylar uydurur. Hafızası iyidir. Kelime oyunlarını sever. Okuma-yazmayı sever. Yaşına göre sözcük dağarcığı zengindir.
Mantıksal / Matematiksel Zeka
Herhangi bir şeyin nasıl çalıştığını sorgular. Aklından hesabı çabuk yapar. Matematik etkinliklerini sever. Strateji oyunlarını sever. Mantık oyunlarını, yap bozları sever. Üst düzey düşünce becerilerini kullanır.
Görsel / Alansal Zeka
Net zihinsel imaj gördüğünü söyler. Harita, çizelge, şemaları rahatlıkla okur. Yaşıtlarından daha hayalcidir. Sanat etkinliklerinden zevk alır. Görsel gösterimleri sever. Boz yap ve bul oyunlarını sever. Okurken kelimelerden çok resimlerden öğrenir. Sayfaları farkında olmadan resimler.
Bedensel / Kinetik Zeka
Bir veya birden fazla sporda başarılıdır. Uzun süre oturunca kıpırdanır, elini ayağını sallar vs. Bir şeyleri parçalayıp tekrar birleştirmeyi sever. Yeni nesneleri elleyerek anlamaya çalışır. Kendini dramatik şekilde ifade etmeyi sever.
Müziksel Zeka
Detone müziği tanır. Melodileri hatırlar. Koroda söyler veya bir enstrüman çalar. Ritmik şekilde konuşur veya hareket eder. Çalışırken ritmik tempo tutar. Çevre seslerine duyarlıdır. Müziğe olumlu tepkiler verir.
Sosyal Zeka
Yaşıtları ile konuşmaktan zevk alır. Doğal bir lider olarak davranır. Sorunları olan arkadaşlarına önerilerde bulunur. Klüplere, komitelere ve diğer organizasyonlara katılır. Başka çocuklarla oynamayı sever. Bir veya birden fazla yakın arkadaşı vardır. Başkalarına ilgi gösterir. Pratik yaşam tecrübesi vardır (sokak yaşamını kıvırır).
Kişiye Dönük Zeka
Bağımsızlık gösterir. Kuvvetli yönlerini gerçekçi olarak bilir. Kendini yönlendirebilir. Grup ile çalışmaktansa yalnız çalışmayı tercih eder. Özgüveni ve öz tanımı yüksektir.