Çocuk felci, poliomyelit (poliomyelitis) veya polio isimleri ile bilinen hastalık; poliovirus adı verilen bir virüs tarafından meydana getirilir ve sinirler ve kaslar da dahil olmak üzere tüm vücudu etkileyebilir. Şiddetli hastalık durumunda sürekli felç veya ölüm meydana gelebilir. Polio bulaşıcı bir hastalıktır. Hastalık etkeni virüsün bulaşması hastalıklı kişiye doğrudan temasla, hastanın ağız ve burnundan çıkan sıvılarla veya hastalıklı kişinin virüs içeren dışkısı ile temasla olabilir. Virüs ağız veya burun yolu ile sağlam kişinin vücuduna girer, boğazda veya sindirim sisteminde yerleşerek çoğalır ve kan ve lenf (damarları) aracılığı ile vücuda yayılır. Hastalığın kuluçka süresi ortalama 7-14 gündür (5-35 gün arası).
Riskli Durumlar
- Polio aşısının yapılmaması
- Polio salgını olan bölgeye yolculuk yapmak
- Hamilelik
- Çok yaşlı veya bebek olmak
- Ağız, burun veya boğazda yaralanma meydana gelmesi (diş tedavisi, bademciklerin alınması)
- Virüsü aldıktan sonra bağışıklık sistemimizi bozacak anormal bir stres meydana gelmesi (duygusal veya fiziksel)
Çocuk felci dünya çapında görülen bir hastalıktır. Ancak aşılamaya yeterli özen gösteren ülkelerde nadiren gözlenir. Yaz ve sonbahar aylarında daha sık gözlenir. Kızlarda daha sık gibi görülmekle birlikte felçler erkek çocuklarda daha sık gözlenir. Salgınlar aşılamanın yapılmadığı bölgelerde gözlenir. 1840 ile 1950’li yıllar arasında poliomyelit dünya çapında salgınlara neden olmakta idi.
Korunma
Polio aşısı, yapıldığı insanların hemen hepsini hastalıktan korumaktadır. Koruma oranı %90’ın üzerindedir. Ülkemizde bebeklerde 2, 3, 4 üncü aylarla 16-24 ay arasında ve ilkokul 1.inci sınıfta (yani toplam 5 defa) oral polio aşısı yapılmaktadır.
Belirtiler
Polio mikrobu alındıktan sonra gelişebilecek hastalıklar 3 temel grupta incelenebilir: polio belirtileri oluşmayan hastalık, felce neden olmayan hastalık ve felç gelişen hastalık. Hastaların %95 inde polio belirtileri gelişmeyen hastalık meydana gelir ve fark edilmeden atlatılır. Diğer iki grupta merkezi sinir sistemini etkilenir. Polio belirtileri gelişmeyen hastalık atlatıldıktan sonra diğer grup hastalıklar ortaya çıkabilir.
- Polio Belirtileri Oluşmayan Hastalık:
Aşağıdaki belirti olmayabilir veya belirtiler 72 saat ve altında ortadan kaybolur: - Hafif ateş
- Baş ağrısı
- Genel bir rahatsızlık hissi
- Boğazda yanma
- Boğazda kızarıklık
- Kusma
- Felce Neden Olmayan Polio
Aşağıdaki şikâyetler 1-2 hafta sürebilir: - Orta dereceli ateş
- Baş ağrısı
- Boyun sertliği (ense sertliği)
- Kusma
- İshal
- Aşırı yorgunluk, halsizlik
- Huzursuzluk
- Sırt, kol, bacak, boyun ve karında ağrı ve sertleşme
- Herhangi bir bölgede kas spazmları ve hassasiyet
- Ense ağrısı (boyun ağrısı)
- Ciltte kızarıklıklar
- Felç Gelişen Polio
Diğer belirtilerden 5-7 gün önce ateş görülür: - Baş ağrısı
- Sırt ve ense sertliği
- Kas zayıflığı (simetrik değildir) gelişir ve felce doğru ilerler
- Felç, omuriliğin tutulduğu yere göre değişiklik gösterir.
- Bazı bölgelerde dokunma hissinde değişiklik
- Dokunmakla bazı yerler ağrır/acır
- İdrar yapma zorluğu
- Kabızlık
- Karında şişlik hissi
- Yutma zorluğu
- Kas ağrıları
- Özellikle sırt ve boyunda kas spazmları ve kasılmaları
- Ağızdan salya (sıvı) gelmesi
- Solunum güçlüğü
- Duygusal kontrol güçleşir
- Babinski refleksi pozitif hale geçer
Testler
Muayene ile beyin zarlarının etkilendiğine dair bulgular saptanabilir.
Boğaz çalkantı sularında, dışkıda ve beyin omurilik sıvısında (BOS) yapılacak analizlerle virüsün varlığı saptanabilir. BOS analizi normal olabilir veya basıncında, protein ve beyaz küre miktarında hafif artış saptanabilir.
Tedavi
Enfeksiyon geçirilirken, tedavinin amacı şikâyetleri kontrol altında tutabilmektir.
Şiddetli hastalarda özel uygulamalar gerekebilir (solunum desteği gibi).
Şikâyetlere ve şikâyetlerin şiddetine göre tedavi yöntemi değişir, ancak amaç şikâyetlerin giderilmesidir.
Aktivite sadece kas zayıflığı döneminde ve geçici olarak kısıtlanır. Kas ağrıları için ısı uygulanabilir. Kasların güçlendirilmesi amacı ile destek uygulamaları ve tedaviler denenebilir.
Sonuç
Beyin ve omuriliğin tutulmadığı durumlarda hastaların tamamen düzelme olasılığı %90’ın üzerindedir.
Beyin veya omuriliğin tutulması acil bir durumdur ve felç veya ölümle sonuçlanabilir. Ölümler genelde solunum güçlüğünden meydana gelir.
Felç, ölümden daha sık olarak gözlenir.
Polio sonucunda; akciğer ödemi, şok, felç, aspirasyon pnömonisi (yutmaya bağlı gelişen zatürre ?) hipertansiyon, idrar yolu enfeksiyonları, böbrek taşları, paralitik ileus (barsak hareketlerinin ortadan kalkması), kalp kası iltihabı (myokardit) gelişebilir.