Çocuklar, travma ya da şiddet içeren bir olay yaşadıklarında ya da buna tanıklık ettiklerinde, hemen tepki vermeyebilirler. Gerçekten de bazı vakalarda, korku, depresyon ya da içe kapanma gibi duygusal tepkiler ancak günler, hatta haftalar sonra ortaya çıkabilir. Bazı çocuklar duygusal destekle zaman içinde kaygılarının ve kötü anılarının üstesinden gelebilir.
Bazılarında ise duygusal travmaya bağlı uzun dönemli etkiler yaşanabilir. Duygusal travma, şiddet içeren bir olayın ya da doğal afetin yaşanması, bir arkadaşın ya da aile üyesinin kaybı ya da erken yaşta annebabadan ayrılma gibi nedenler sonucu oluşan ciddi duygusal sıkıntı olarak tarif edilir.
Travmaya Verilen Tepkiler
Travmaya tepki, travmatik olaydan hemen sonra görülebildiği gibi, günler ya da haftalar sonra da ortaya çıkabilir. Çocuklar ve ergenler dahil, her insanın stres karşısında farklı tepkileri vardır. Aşağıdakiler, olası tepkilerin sadece birkaçını kapsamaktadır:
5 ve daha küçük yaştaki çocuklarda:
- Sürekli olarak anne-babadan ya da bakıcılardan ayrılma korkusu duyma, aşırı sarılma
- Ağlama, sızlanma ya da çığlık atma
- Uyku sorunları ya da kabus görme
- Yaşları için uygun olmayan, daha küçük yaşta görülebilecek davranışlar gösterme (örneğin yatağını ıslatma, parmak emme ya da karanlıktan korkma)
6-11 yaşlarındaki çocuklarda yukarıda belirtilen tepkilere ek olarak aşağıdaki durumlar görülebilir:
- Başka insanlardan ve günlük etkinliklerden kaçınma
- Okulda ve evde normalde yapmadığı yıkıcı davranışlarda bulunma
- Konsantrasyon ve dikkat zorluğu
- Mantıksız korkular
- Sinirlilik
- Öfke patlamaları, kavga etme
- Depresyon, kaygı, suçluluk duyguları ya da duygusal küntleşme
- Okulda notların düşmesi
12-17 yaşlarındaki ergenlerde yukarıda belirtilen tepkilere ek olarak aşağıdaki durumlar görülebilir:
- Eski olayların yeniden yaşanır gibi olması
- Travma olayını anımsatan durumlardan
- Alkol gibi maddelerin kötüye kullanımı
- İntihar düşünceleri
Çocukların Baş Etmelerine Yardımcı Olma Yolları
- Elinizden geldiğince travmatik olayla ilgili açıklama yapın ve çocuğun size soru sormasına olanak tanıyın
- Çocuğunuzu sakinleştirin ve onu sevdiğinizi anlamasını sağlayın
- Çocuğunuza travmatik olay ve bununla ilişkili duyguları hakkında konuşma fırsatı verin; dile getirdiği tepkileri, yargılamadan dinleyin
- Çocuğunuzu duygularını ve zaaflarını ifade etmeye teşvik edin; cesur ya da "sert" olmasını beklemeyin
- Yaşına uygun olmayan davranışları eleştirmeyin ya da travmayla baş etmek için yeniden ortaya çıkardığı bu tür davranışları nedeniyle onu mahçup etmeyin
- Travmatik olayın kendi suçu olmadığını ona anlatın
- Kendisini güvencede hissetmesini sağlıyorsa, ışık açık olarak, kardeşinin odasında ya da sınırlı bir süre için sizin yanınızda yatmasına izin verin
- Yavaş yavaş günlük rutine geri dönün; bu birçok çocuk için rahatlatıcı olacaktır.