Koku ile ilgili bozuklukların başlıcaları şunlardır:
- Anosmia: Hiç koku duymama
- Hyposmia: Kokuyu hafif duyma
- Parosmia: Kokuyu olduğundan başka tarzda duyma
- Hyperosmia: Aşırı koku duyma
- Cacosmia: Fena koku duyma.
Hiposmia ve Anosmia
Bir burnu ya da her ikisini ilgilendirebilir. Geçici veya sürekli olabilir.
Geçici koku alamama, akut rinitte (nezle), allerjik (saman nezlesi, vazomotor rinit) rinitte, potasyum iyodür veya arsenikli ilâç alanlarda görülür. Migren krizlerinde de koku alamama bulunabilir.
Sürekli Koku Alamama
- Burunda tıkanıklığa bağlı olanlar: Adenoid, polip, hipertrofik rinit, rauwolfia grubu ilâç alanlar, septum deviasyonu, sifiliz, tümör.
- Burun tıkanıklığı olmaksızın mukoza hastalığı: Atrofik rinit, ozena (atrofik rinit, mükoprülan salgı, kabuklanma, pis koku), postinfluenza kalıcı anosmi, lepra, fasial sinir felcine bağlı mukoza kuruması, bazı şimik maddelerle uzun süre ilişkili olmak (kreosol, formaldehid, katran, ağır madenler).
- Koku siniri (olfaktor sinir) ile ilgili olanlar: Burun boşluklarında ve mukozasında lezyon bulunmadığında, anosminin nedeni, koku siniri, merkezi sinir sistem lezyonu veya histeridir. Birlikte başka belirtiler de bulunur. Koku sinirinin konjenital yokluğu çok seyrek görülen bir olasılıktır. Kafa travmasında koku siniri kopabilir. Orta çizgide bulunan osteoma ve meningiomalar da seyrek görülen nedenlerdendir. Beyin ameliyatlarından sonra da anosmi görülebilir. Bazal menenjitte, tabes ve paralizi jeneralde (Sy), kafaiçi basıncının arttığı hallerde de nörojen anosmia bulunabilir. I
- Merkezi sinir sistemi lezyonlarına bağlı olanlar: Frontal lob ve optik kasma tümörleri, kafa travması sürekli anosmlye neden olabilir. Temporal lob tümörlerinde ve psikomotor epilepside kokuları değişik duyma (parosmia) bulunabilir.
- Histeri sonucu da anosmi bulunabilir.
Fena Koku Duyma
Ortamda bir koku kaynağı yokken hastanın fena koku duyması (cacosmia) akıntılı rinitlerde, burunla ilişkili olan sinüslerin akıntılı iltihaplarında (maksiller sinüs), burun veya sinüs tümörlerinde, ozenada ve atrofik rinitte görülebilir.
Burun ve çevresindeki sinüslerde hiçbir hastalık bulgusu olmadan da epilepsi aurasında, psikomotor epilepside, şizofrenide kötü koku duyma olabilir. Kötü koku duyduğunu belirten şizofrenik hastalar kendilerine ve çevrelerindekilere zarar verebilirler.