Tiroid Bezi Hastalıkları

Tiroid bezi, boynun ön kısmında yerleşmiş olan ve salgıladığı hormonlarla vücut metabolizmamızı düzenleyen endokrin bir organdır.

En sık rastlanan hastalıklar, tiroid hormonları üretimindeki düzensizliklerdir. Tiroid hormonları aşırı miktarda salgılandığında hipertriodizm, yetersiz miktarda salgılandığında ise hipotriodizm meydana gelir. Tiroid bezinin iltihaplanmasına tiroidit adı verilir. Tiroid bezinin normalden büyük olmasına ise guatr adı verilir. Guatrda, tiroid bezi büyümüştür ancak fonksiyonlarında bozulma yoktur.

Belirtileri ve Bulguları

İştah artışına rağmen kilo kaybı
Sinirlilik, acelecilik, çabuk yorulma
Terleme, sıcağa tahammülsüzlük
Çarpıntı, yüksek kan basıncı
İshal veya sık dışkılama
Ağız kuruluğu, çok su içme, sık idrara çıkma, gece idrara çıkma
Kas güçsüzlüğü, ellerde titreme
Bakışlarda şaşkınlık veya korku ifadesi. Göz kapağının yukarıya doğru gerilmesi ve göz kapağında şişme.
Göz kürelerinin öne doğru belirmesi. Gözü oynatan kasların tutulmasına bağlı olarak yukarı ve dış üst yana bakışta zorluk.
Guatr
Halsizlik, çabuk yorulma, hareketlerde yavaşlama
Kalp atışlarının yavaşlaması
Uyku eğiliminin artması
Soğuğa dayanıksızlık
Ses kalınlaşması, yavaş ve kısık sesle konuşma
Deride kalınlaşma, kuruluk, saç dökülmesi, kaşların kenarlardan dökülmesi
Kabızlık
Terleme azlığı
Yüzde ve gözkapaklarında şişkinlik
Guatr
Tiroid bezi üzerinde ağrı, sıcaklık, kırmızılık
Boyun hareketlerinde ağrı ve kısıtlanma
Tiroid bezinde akut, ağrılı büyüme
Yutma güçlüğü
Bu belirtilerin grip, boğmaca veya kızamık gibi bir virüs enfeksiyonundan kısa süre sonra görülmesi

Çoğunlukla tiroid bezindeki büyüme dışında belirti veya bulgu yoktur. Büyümeden dolayı çevre dokularda bası belirtileri ortaya çıkabilir. Nefes darlığı ve yutma güçlüğü görülebilir.

Nedenleri

Otoimmün bozukluklar (Basedow-Graves hastalığı)
Otonom toksik adenom (Plummer hastalığı, toksik nodüler guatr)
Aşırı iyot alınması
Aşırı tiroid hormonu alınması
Erken dönemdeki tiroiditler
Otoimmün bozukluklar (Hashimoto tiroiditi)
Tiroid bezinin ameliyatla alınması
Radyoaktif iyot tedavisi
İyot eksikliği
Hipotalamo-hipofizer yetersizlik sonucu TRF veya TSH hormonları eksikliği (sekonder hipotiroidizm örn. Sheehan sendromu)
Virüs enfeksiyonları ve tüberküloz, sifiliz gibi enfeksiyonlar
Otoimmün bozukluklar
Radyoaktif iyot tedavisi
İyot eksikliği (endemik guatr)E
rgenlik çağı, gebelik gibi dönemlerde tiroid hormonu ihtiyacının artması
Tiroid hormonu yapımının bozulması (örn; enzim eksikliği, propylthiouracil gibi ilaçlar, kara lahana.)
Kronik tiroidit

Teşhis Yöntemleri

Tiroid fonksiyonlarını araştıran yöntemler çok gelişmiştir. Bu testler iyi seçilerek kullanılırsa, vakaların büyük bir çoğunluğunda hem tiroid bezinin fonksiyonel durumunu değerlendirmek, hem de bir fonksiyon değişikliği varsa bunun nedenini belirlemek mümkün olur. Kullanılan başlıca testler aşağıda belirtilmiştir.

Tiroidde hormon yapımının araştırılması: Hastaya içirilen radyoaktif iyodun belirli zamanlarda tiroidde tutulma oranı araştırılır.

Kanda Dolaşan Tiroid Hormonlarının Ölçülmesi

Total T4 ve total T3 ölçülmesi
Kanda dolaşan tiroid hormonlarının serbest fraksiyonlarının ölçülmesi
Tiroidin homeostatik kontrolünü araştıran testler:
Serumda TSH tayini
TRH testi
Tiroid supresyon testleri

Diğer Teşhis Yöntemleri

Tiroid sintigrafisi
Tiroid ultrasonografisi
Antikorların araştırılması
Serumda tiroglobulin tayini
Serumda kalsitonin tayini
İnce iğne aspirasyon biyopsisi
Tiroid fonksiyonlarının metabolik indekslerle araştırılması
Tiroid replasmanında doz yeterliliğinin araştırılması

Tedavi

Hipertriodizm: Tiroid hormonlarının aşırı üretimi baskılanmaya çalışılır.
Antitiroid ilaçlar: Propylthiouracil veya methimazole kullanılır.
Lügol eriyiği veya satüre potasyum iyodür kullanılabilir. Sadece cerrahi girişime hazırlamak amacıyla, propylthiouracil ile birlikte ve en çok 1 hafta süreyle kullanılır.
Gerekli görülen vakalarda propranolol kullanılabilir.
Cerrahi girişim: 12-18 ay sonra antitiroid ilaçlar kesildiğinde aktivasyonu devam eden hastalarda ve başlangıçtan itibaren guatrı iri olanlarda uygulanır. Ameliyat öncesi antitiroid ilaçlarla hastanın hormonları normal duruma getirilmelidir.
Radyoaktif iyot tedavisi: Cerrahi tedaviyi istemeyen veya cerrahi girişim riski yüksek hastalarda tercih edilmelidir.
Göz bulguları için etkin tedavi yoktur.
Hipotiroidizm: Üretimi yetersiz olan tiroid hormonlarının hastaya dışarıdan verilmesi gerekir. Tedaviye ömür boyu devam edilir.
Tiroid ekstresi, levotiroksin veya L-triiyodotironin kullanılır.
Plazma kolesterol ve serum TSH düzeyinin normal seviyelere düşmesi, etkili bir tedavi uygulandığını gösterir. Klinik belirti ve bulguların izlenmesi tedavide iyi bir yol göstericidir.
Bakteri enfeksiyonlarına bağlı gelişen olgularda uygun antibiyotikler verilir. Cerrahi drenaj yapılır.
Aspirin türevi ağrı kesiciler kullanılabilir. Ağır vakalarda prednisolon verilir
Hashimoto tiroiditinde prednisolon ve/veya tiroid hormonları verilir.
Hastalığın sık görüldüğü bölgelerde çocuk ve gençlerin diyetine iyot eklenmesi (iyotlu tuz kullanılması) guatr gelişimini önler.
Yaygın ve yumuşak guatrlarda L-tiroksin kullanılması guatrı belirgin şekilde küçültür. Hastalığın sık görüldüğü bölgelerde veya enzim eksikliği gibi durumlarda tedavi sürekli olmalıdır. Guatr bası belirtilerine yol açıyorsa veya klinik ve laboratuar incelemeler tiroid kanseri kuşkusu veriyorsa tedavi cerrahidir.