Meme kanseri artık kabus değil... Yeni gelişmeler ile meme kanserinde kadınlar memesini kaybetmeden, hatta eskisinden daha güzel estetik görünümle bu hastalığı atlatmak mümkün.
Son yıllarda yapılan araştırmalar göstermiştir ki, meme kanseri kadınlarda en sık görülen kanser türüdür. Son 10 yıl içinde birçok yeni görüş meme kanserinin tanı ve tedavisine odaklanmıştır. Meme kanserinin özellikle batı ülkelerindeki hızlı artışı korkutucu boyutlara ulaşınca, birçok ülkede “ulusal kampanyalar” ve tarama programları başlatıldı.
Erken Tanı Önemli
Amerika'da doğacak her 8 kız çocuğundan birinde yaşamının bir döneminde meme kanseri görülecektir tezi, günümüzdeki araştırmalar ile ispatlanmaktadır. Ancak bugün kesin olan bilgi, her 9 kadından biri yaşamının bir döneminde meme kanseri olacaktır. Bu korkutucu gerçeğe karşın sevindirici olan meme kanserinden ölümlerin çok düşük oranda olmasıdır. Özellikle erken tanı konan hastalarda meme kanseri artık öldürücü bir hastalık değildir. Bu nedenle batı ülkelerinde erken tanıya yönelik mamografi taramaları ve kadınların bilinçlendirilmesi çalışmaları büyük önem kazanmaktadır.
Meme kanseri özellikle ileri yaş (40 yaş sonrası) hastalığı kabul edilmesine karşın her yaşta görülebilir. Çok nadiren erkeklerde de (%1) görülür. Hastalık erken evrede yakalandığı takdirde kadın hiçbir zarar görmeden, memesi alınmadan, radyoterapi (şua tedavisi ) görmeden hatta kemoterapi (ilaç tedavisi) görmeden bu hastalığı atlatabilir. Özetle denilebilir ki, erken tanı konmuş meme kanserinde modern tedavi olanakları ile tamamen iyileşme olanağı vardır. Bu nedenle kadınların bu hastalığa karşı bilinçlenmesi, yıllık muayene ve mamografi takiplerini yaptırması çok önemlidir.
Günümüzde meme hastalıkları çok hızlı ve basit tetkiklerle araştırılabilir. Meme hastalıklarının tanısı için sıklıkla mamografi ve ultrason kullanılır. Bir genel cerrahi uzmanı tarafından muayene edilen kadında yılda bir kez yapılacak tetkikler ile var olan bir meme hastalığını saptamak mümkündür.
Meme Kanseri Nasıl Gelişir?
Meme kanseri, lobülleri ya da süt kanallarını oluşturan hücrelerin kontrolsuz çoğalması ile gelişir. Süt kanallarından kaynaklanan kansere duktal karsinom, lobüllerden kaynaklanan tipe ise lobüler karsinom denir. Memenin sıcak, kırmızı ve büyük olduğu kanser türüne ise inflamatuar kanser denir. Inflamatuar kanser daha seyrek görülür. Memenin lenf damarlarında tıkanıklığa neden olduğundan meme büyük ve ödemlidir, portakal kabuğuna benzer bir görünüm alabilir. İnflamatuar kanser hızlı yayılır. Meme kanseri nadiren erkeklerde de görülebilir.
Meme Kanseri Kalıtsal Mıdır?
Kalıtsal meme kanseri görülen tüm meme kanserlerinin %5-10unu teşkil eder. Hücrelerimizdeki genler anne ve babamızdan aldığımız kalıtsal genetik bilgiyi taşırlar. Meme kanserinde bazı genlerin hasarlı olduğu tespit edilmiştir. Bu hasarlı genleri taşıyan meme kanseri hastalarının akrabalarında, meme kanseri ve yumurtalık kanseri gelişme riski daha fazladır. Bazı etnik gruplar için belirlenmiş, meme kanserine yol açtığı tespit edilen meme kanseri genleri bilinmektedir.
Meme Kanserine Yakalanma Riskini Artıran ve Azaltan Durumlar Nelerdir?
- En önemli risk faktorü yaştır. Yaş artıkça meme kanserine yakalanma riski de artar.
- Aile öyküsü önemlidir. Birinci derece akrabalarında (anne, kızkardeş gibi) meme kanseri olanların meme kanserine yakalanma riskleri daha yüksektir. Bu grupta olan bayanların olmayanlara göre tarama testlerine daha erken başlamaları önerilir.
- Meme kanseri beyaz ırkta daha sık görülür.
- Radyasyona maruz kalma meme kanseri riskini arttırır.
- Önceden meme kanseri olanlarda yeni meme kanseri gelişme daha yüksektir. Bağırsak, yumurtalık ve rahim kanseri olan hastalarda da meme kanseri gelişme riski daha fazladır.
- Uzun dönem hormon (östrojen) tedavisi almış olma (örneğin menopoz için) riski arttırır.
- Menopoz sonrası dönemde fazla kilo alma meme kanseri riskini artırır.
- Yetersiz fizik aktivite riski arttırır, özellikle ergenlik döneminde yapılan düzenli fiziksel aktivitenin meme kanseri gelişme riskini azalttığı bilinmektedir.
- Doğum kontrol hapı kullananlarda meme kanserine yakalanma riskinin az da olsa arttığı bilinmektedir.
- İlk adeti erken yaşta görenlerde risk artar.
- Geç menopoza girenlerde risk artar.
- İlk gebelik yaşı ne kadar geç ise meme kanseri riski de o kadar yüksek olur. Kürtaj ya da düşük nedeni ile doğum yapamadan gebeliklerin sonlanmasının meme kanseri riskini arttırdığı düşünülmektedir.
- Hiç evlenmemiş bayanlarda daha sık görülür.
- Sosyoekonomik durumu daha iyi olan bayanlarda, değişen yaşam koşulları nedeni ile meme kanseri riski daha yüksektir (Geç evlenme ve geç çocuk doğurma gibi nedenlerle).
- Fazla miktarda alkol alımı riski arttırır.
- Uzun süre emzirmenin meme kanserinden koruyucu olduğu düşünülmektedir.
Meme Kanserini Erken Evrede Yakalamak İçin Neler Yapılabilir?
20 yaşın üstünde bayanların, tercihen banyoda sabunlu iken, memelerini ve koltuk altı bölgelerini kendilerinin elle her ay muayene edip, ayrıca ayna karşısında da iki memede daha önceden olmayan bir görüntü var mı diye kontrol etmeleri gereklidir. Kendi kendine meme muayenesinin nasıl yapılacağı ayrıntılı olarak ilgili hekimlerden öğrenilebilir. 20 yaş ile 40 yaş arasındaki kadınlara her 3 yılda bir, 40 yaş ve üstündekilere ise her yıl bir doktor tarafindan meme muayenesi yapılmalıdır. 50 yaş sonrasında her kadın her yıl bir mammografi çektirmelidir. Ailesinde meme kanseri öyküsü olup, meme kanseri gelişmesi için riskli grupta olan kadinların ise 40 yaşından sonra yıllık mamografi çektirmeleri önerilmektedir. Böylelikle henüz hastada hiç bir şikayete yol açmadan çok erken evrelerde meme kanserini yakalama olasılığı artar. Unutulmamalıdır ki, erken evre meme kanseri tedavi ile iyileştirilebilir bir hastalıktır.
Meme Kanserinin Belirtileri Neler Olabilir?
- Erken evre meme kanserinde hastanın hiç şikayeti olmayabilir, ya da aşağıdaki belirtilerden bir ya da birkaçı olabilir.
- Memede ele kitle gelmesi en sık rastlanan belirtidir.
- Memeden akıntı gelmesi (bulanık ya da kanlı)
- Meme başında çekilme
- Meme derisi üzerinde çekilme
- Memede büyüme, ödem, kızarıklık, meme derisinin portakal kabuğu görünümünde olması
- Meme başında iyileşmeyen yara
- Memede daha önceden olmayan, gözle farkedilebilen herhangi bir değişiklik
Meme kanseri öncelikle lenf damarları ile koltuk altındaki lenf bezlerine sıçrar. İleri evrelerde kanserin meme dışında başka organlara sıçramasına metastaz yapma denir. Meme kanseri en çok kemik, akciğer ve karaciğere metastaz yapar. Metastatik hastalığı olanlarda hastalığın sıçradığı organa göre şikayetler ortaya çıkar. Örneğin kemiğe sıçramışsa, kemik ağrısı, kemik kırıkları meydana gelebilir. Beyine sıçramışsa felç, görme bozukluğu, baş ağrısı, baş dönmesi gibi şikayetler gelişebilir.
Teşhis Nasıl Konur?
Yukarda sayılan belirti veya şikayetleri olan hastaların mutlaka bir doktora başvurmaları gereklidir. Doktor muayenesini yaptıktan sonra memede kitle veya herhangi bir şüpheli durum fark ederse ultrason ile muayene ve meme filmi çekmek gerekebilir.
Memede kitle veya kuşkulu bir görünüm saptandığında doktorunuz bir iğne ile girerek bu kitleden örnek almak ister. Bu işleme biyopsi denir, bazen bir iğne ile bir parça meme dokusunu enjektör içine çekerek bazen de özel bir iğne ile memedeki kitleden küçük bir parça koparılarak yapılabilir. Her iki işlem için de genel anesteziye ihtiyaç yoktur.
Genellikle açık biyopsiye gerek kalmaz. Ancak kitlenin aynı zamanda tedavisi gerekirse o zaman kitle iz kalmayacak şekilde çıkarılmalıdır
Eğer Biyopsi Sonucu Meme Kanseri Saptanırsa Tedavi Planı Nasıl Belirlenir?
Meme kanserinin tedavisi ve iyileşme şansı hastalığın ne kadar ilerlemiş olduğu yani evresi ile yakından ilgilidir. Meme kanseri biyopsi ile teşhis edildikten sonra hastaların çoğunda ameliyatla kanserin çıkarılması gerekir. Bu ameliyatla aynı zamanda kanserin olduğu taraftaki koltuk altı bezleri de çıkarılır. Ameliyatla alınan tümör ve lenf bezleri mikroskop altında incelenerek bir rapor yazılır. Bu işi yapan tıbbi bölüm patoloji bölümüdür ve yazdıkları rapora patoloji raporu denir. Alınan kanserli dokuda östrojen ve progesteron reseptörlerini tayin etmek gereklidir, çünkü bu test hastanın hormon tedavisinden faydalanıp faydalanamayacağını gösterir. Patoloji raporunda yazılan tümöre ait özellikler (tümörün boyutu, kanser hücrelerinin görünümü, lenf bezlerinin kanser hücreleri tarafından tutulup tutulmadığı, östrojen ve progesteron reseptörlerinin varlığı gibi pek çok önemli özellik) tedavi planını belirlemede yol göstericidir. Bu özellikler aynı zamanda hastalığın evresini belirler. Medikal onkologlar, genel cerrah ve radyasyon onkologları tarafından oluşturulan bir kurul hastanın patoloji raporundaki özelliklerini, yaşını, menopoza girip girmediğini ve genel durumunu göz önüne alarak ameliyat sonrasında ek tedaviye gerek olup olmadığına, olacaksa hangi tedavinin verilmesi gerektiğine karar verir.
Hastalığın Evreleri
Erken evrelerde tümörün boyutu küçüktür, hatta bazen koltuk altı lenf bezlerine dahi yayılmamış olabilir. Evre arttıkça tümörün boyutu , sıçradığı lenf bezi sayısı ve bölgesi artar. Boyun ve göğüs kemiğinin yanındaki lenf bezlerine de sıçrayabilir. İleri evrelerde ise meme dışındaki organlara da yayılabilir. En çok kemik, karaciğer, akciğer ve beyne yayılabilir
Nüks Hastalık: Hastalığın tedaviden sonra memede veya başka organlarda geri gelmesidir.
Meme Kanserinde Tedavi Seçenekleri Nelerdir?
- Cerrahi (ameliyatla kanserli dokunun çıkarılmasıdır.)
- Radyasyon tedavisi (ışınlar ile kanser hücrelerinin öldürülmesi amaçlanır.)
- Kemoterapi (ilaçlarla kanser hücrelerinin öldürülmesi amaçlanır)
- Hormon tedavisi (hormonların kanser hücrelerinin çoğalmasını sağlayan etkilerini yok etmek amacı ile hormonların çalışmasını bozan ilaçların veya hormon salgılayan bezleri çalışamaz hale getiren tedavilerin verilmesidir)
Önemli Uyarılar
- Meme kanseri kadınlarda en sık görülen kanser türüdür.
- Bilinen en önemli risk faktörü kadın olmak ve yaştır.
- Ailesinde meme kanseri olanların meme kanserine yakalanma riski daha fazladır.
- Meme kanserinin erken evrede yakalandığında tedavisi mümkün olan bir hastalık olduğu unutulmamalıdır.
- Meme başında çekinti, meme ucundan akıntı, memede iyileşmeyen yara, kızarıklık, şişlik, memede veya koltuk altında ele gelen kitle gibi şikayetleri olan hastalar vakit kaybetmeden bir doktora başvurmalıdır.
- Hastalığı erken evrelerde yakalayabilmek için ailesinde meme kanseri olduğu için risk faktörü artmış olan kadınlar hariç tüm kadınlar 50 yaşından sonra her yıl mamografi çektirmelidir. Risk faktörü olan kadınlar ise bu işleme daha erken başlamalıdır.
- Hastalık erken evrelerde iken ameliyatla tümörün çıkarılması mümkündür.Takiben hasta yaşı, menapozal durumu, genel durumu ve patoloji raporundaki özelliklerine göre adjuvant kemoterapi, radyoterapi, veya hormon tedavisi seçeneklerinden bir ya da birkaçını alır.
- Metastaz yapmış hastalarda hastalığın ilerleyişini durdurmak için hormon tedavisi veya kemoterapi verilebilir.
- Meme kanseri olup adjuvan tedavisini tamamlayan hastalar da hastalığın tekrar geri gelmesi (nüks) yıllar içinde söz konusu olabilir. Bu nedenle tedavilerini tamamlayan hastalar periyodik olarak uzman bir doktor tarafından kontrol edilmelidir.