Servikal Erozyon Oluşumu
Serviks rahmin alt parçası olup, jinekolojik muayenede vajinanın en üst kısmında ele gelir. Servikal erozyon serviks üstünde görülen kırmızı kadife gibi bir yaradır. Servikal kanal iç yüzünü sınırlayan ve mukus üreten kolumnar epitelin (silindirik epitel) serviksin dışına doğru ilerlemesi ile servikal erozyon ortaya çıkar. Serviksin vajinal yüzeyi ise sguamous epitel (çok katlı yassı epitel) ile döşelidir. Sguamoz ve kolumnar epitelin karşılaştığı alana Sguamo-Columnar Junction (SCJ) adı verilir. Servikal erozyon bölgesinde bulunan kolumnar epitel, çok katlı yassı epitelden çok daha ince olduğu için, altta yatan kan damarlarının parlak kırmızı görünmesine neden olur. ve bir spekulum yardımı ile jinekolojik muayene sırasında rahatlıkla izlenebilir. Servikal erozyon hastalık belirtisi olmayabilir, daha çok sağlıklı kadınlarda görülür. Önceleri servikal erozyonun kansere dönüştüğü bilinirdi, fakat bugün bunun doğru olmadığı ve servikal erozyonun tamamen benign bir durum olduğu bilinmektedir. Servikal erozyon östrojen hormonuna bağlıdır. Genç kızlarda, gebelik sırasında ve doğum kontrol ilacı kullananlarda daha çok görülür.
Servikal Erozyon Belirtileri
- Artmış Vajinal Akıntı: Normal vajinal akıntı ekseriya açık, şeffaf, dokununca kaygan bir akıntıdır. Servikal enfeksiyon olduğu zaman, mukopürülan ve kötü kokulu akıntı yapan enfeksiyon hücreleri görülür.
- Kanama: Servikal erozyon alanındaki kolumnar hücreler frajil olduğu için cinsel ilişkiden sonra ekseriya kanamaya neden olur. Bu durum gebelikte daha sık görülür.
Servikal Erozyon Nedenleri
Servikal erezyonu olan kadınların büyük bir kısmında problem olmaz, fakat bazı durumlarda aşırı akıntı, ilişkiden sonra kanama (post-coital bleeding) şikayetleri ön plana çıkar. Doğum ya da düşük gibi olaylar sırasında serviks epiteli hasar görür ve enfeksiyon (servisitis) gelişir. Ara sıra servikste SCJ bölgesinde salgı yapan bezlerin kanalları enfeksiyon ile tıkanarak mukus dolu kistler (Nabothi kistleri) ortaya çıkar ki bu durum “kronik servisitis” olarak adlandırılır ve bu kistler yıllar sonra bile kaybolmaz.
Servikal erozyon yapan nedenleri, kısaca östrojen hormonuna bağlı, enfeksiyona bağlı ve diğer nedenler başlığı altında inceleyebiliriz:
Östrojen Hormonu: Servikal erozyon vücutta dolaşan östrojen hormonunun etkisi ile ortaya çıkar.
- Gebelikte: Gebelikte vücutta oluşan yüksek östrojen düzeyine bağlı olarak servikal erozyon çok sık ortaya çıkar. Özellikle ilk trimesterde, cinsel ilişkide orta derecede kanamaya neden olabilir. Doğumdan 3-6 ay sonra spontan olarak kaybolur.
- Doğum kontrol ilaçları kullananlarda: Çeşitli dozlarla östrojen ve progesteron ihtiva eden bu ilaçlarda, özellikle östrojen seviyesi yüksek olanlarda servikal erozyon daha sık izlenir.
- Yeni doğan kız bebeklerde: Rahim içinde anneden kız bebeğe geçen östrojen hormonu servikal erozyona neden olur. Bu durum çocukluk çağında giderek ortadan kalkar (östrojen etkisinin giderek azalmasına bağlı olarak).
- Hormon replasman tedavisi alan kadınlarda: Özellikle menopoz, prematür ovarian yetmezlik gibi östrojen tedavisi verilen kadınlarda servikal erezyon ortaya çıkabilir. Hormon tedavisi almayan menopozdaki kadınlarda östrojen seviyesi çok düşük olduğundan servikal erozyon genellikle görülmez.
Enfeksiyon: Çeşitli bakterial, fungal, parazitik, virütik hastalıklar ve özellikle cinsel yolla bulaşan enfeksiyon hastalıklar (trichomonas enfeksiyonu, herpes virüs enfeksiyonu, erken sifiliz) servikal erozyona neden olabilir.
Diğer Nedenler: Kronik vajinal enfeksiyonlar, menses sırasında kullanılan ve uzun süre kalan vajinal tamponlar, cinsel ilişkiler, , kimyasal vajinal duşlar, vagina asiditesini değiştiren gebelik önlemek amacıyla kullanılan çeşitli kimyasal anti-spem jeller, köpükler ve diğer kontraseptif kremler gibi etkenler de servikal erozyon yapabilen nedenler arasında sayılabilir.
Servikal Erozyon Testleri
Basit bir servikal erozyonun, servikste ülser yapan servikal kanser, sifiliz ve diğer cinsel yolla bulaşan hastalıklardan ayırt edilmesi çok önemlidir. Bu nedenle servikal smear ve gerekirse servikal biopsi yapılmalıdır.
Servikal Erozyon Tedavisi
Hastada bir şikayete neden olmadığı takdirde servikal erezyon tedavisine gerek yoktur. Servikal erozyona neden olan duruma bağlı olarak tedavisi değişiktir. Enfeksiyon varsa uygun antibiyotiklerle tedavi edilir. Vajinal akıntı, ilişkide kanama gibi şikayetler olursa koterizasyon (diathermy) ya da dondurma (cryotherapy) tedavileri yapılarak servikal erezyon ortadan kaldırılmalıdır. Bu işlemler genellikle ağrısız işlemler olup herhangi bir anestezi gerektirmez. Servikal erozyonu yakma ya da dondurma işleminden sonra 1-2 hafta devam eden vajinal pembe sulu bir alıntı olması normaldir. Bu tedavilerden sonra birkaç hafta servikal tampon koymak ya da ilişkiye girmek gibi enfeksiyona neden olabilecek uygulamalardan sakınılmalıdır. Tedavide serviks yüzey epitelini kalınlaştıran, vajinal yolla uygulanan östrojenli kremler de verilebilir.