Yaktığınız Sigara Değil Sağlığınızdır

Mark Twain'in Sigarayı bırakmak kolay, binlerce defa onu bırakmışımdır dediği gibi, siz de birçok kez sigarayı bırakmış olabilirsiniz. Fakat çoğu insan sigarayı bırakmak istediği halde neden onu tamamen terk edemez? Prof. Dr. Firuz Çelikoğlu cevabın nikotin maddesinde gizli olduğunu belirterek, sigarayı bırakmakla sağlığa katılacak kazanımların altını çizdi.

Nikotin, doğal olarak tütün bitkisinde bulunan kokain ve eroin kadar bağımlılık yapan çok kuvvetli narkotik bir maddedir. Vücut zamanla fiziksel ve psikolojik olarak nikotine bağımlı hale geliyor. Yapılan araştırmalar, tiryakilerin sigarayı bırakmaları ve ondan tamamen vazgeçebilmelerinin başarısını, bu iki durumla mücadele etmeleri olduğunu gösteriyor.

Nikotin, mutluluk duygusu verdiğinden insan daha fazla sigara içmek ister. Aynı zamanda depresyon giderici etkisi de içme isteğini artırır. Sinir sistemi nikotin dozuna alıştığında, sigara tiryakisi tatmin olabilmek için içtiği sigara sayısını arttırır. Böylece kandaki nikotin dozu da artmış olur. Zamanla tiryakiler yüksek doz narkotik maddeye adapte olurlar. Sinir sistemi, mutluluğu elde edebilmek için sigara içimini tekrar arttırarak kanda belli bir nikotin dozuna erişmek zorunda kalır. O dozu devamlı elde etmek için istekte bulunur.

Dumanı içimize çektiğimiz zaman ise, nikotin akciğerin derinlerine taşınarak emilir ve 2 saniyede kan dolaşımıyla kalp, beyin, karaciğer ve dalağa taşınır. Nikotin, özellikle kalp ve damarlar olmak üzere vücudun birçok kısmını etkiler. Hormonal sistemlerin etkilenmesi, vücut metabolizmasını ve beyni etkiler.

Nikotin, sigara içen kadınların serviks mukoza salgılarında ve anne sütünde bulunur. Hamilelik esnasında, nikotin serbestçe plasentayı geçerek, amnion sıvısında ve göbek kordonundan bebeğin kan dolaşımına geçmektedir. Nikotin, vücut içinde "cotine" ve "nikotin-N-oksid"e bölünür. Karaciğer ve akciğerlerde parçalanarak böbreklerden atılır. Birçok değişik faktör nikotinin metabolize olma ve vücuttan atılma hızını etkileyebilir. Genellikle nikotin, düzenli sigara içenlerin vücudunda 3-4 gün kalır.

Sağlığın korunmasında liste başını “sigara” oluşturduğu halde, sigara tiryakileri bu alışkanlıklarını bıraktıkları zaman kaç hastalık riskinden kurtulacaklarının farkında değildirler. Genelde herkes sigaranın akciğer kanserine neden olduğunu bilir, fakat az bir gurup sigaranın aynı zamanda ağız, gırtlak, mesane (idrar kesesi), böbrek, pankreas, serviks (rahim), mide kanseri ve bazı lösemilere (kan kanseri) de sebebiyet verdiğinin farkındadır.

Sigara, "kronik bronşit" ve “anfizem” gibi geri dönüşü olmayan son derece önemli solunum hastalıklarına neden olur. Bu hastalıklar sigara içenlerin genelde %20 sinde görülür. Bu ilerleyici hastalıklar “KOAH” (Kronik Obstriktif Akciğer Hastalıkları) diye adlandırılan hastalıklar gurubu adı altında tanımlanır. Sigara kullananlar, 60'lı - 70'li yaşlarda bu tanılarla yüzleşirler. "KOAH" nefes darlığı, hareketlerde kısıtlanma ile ilerleyen, devamlı, kronik, öldürücü bir hastalıktır.

Sigara içenlerde kalp krizi geçirme riski, içmeyenlere göre iki kat fazladır. Sigara aynı zamanda bacaklara, kollara, kaslara kan taşıyan çevresel damarların daralmasında, tıkanmasında büyük risk oluşturur.

35 yaşın üstünde sigara içen ve doğum kontrol hapı kullanan kadınlarda kalp krizi geçirme, felç ve ayaklarda damar tıkanıklığı riski çok fazladır. Ayrıca, sigara kullanan hamilelerin düşük yapması ve düşük kilolu doğumları bilinen gerçeklerdir. Hamile kalmadan önce sigarayı bırakan kadınların düşük yapma riski ve düşük kilolu doğum riski hiç hayatlarında sigara içmemiş kadınlarla eşit olur.

Sigara alışkanlığı, tedavi gerektiren bir hastalıktır. Belki de birçok kere sigarayı bıraktınız. Ancak hedef onu tamamen terk edebilmek ve en önemlisi, bunun devamlı olmasını sağlayabilmek olmalıdır. Geliştirilen yöntemlerle artık nikotin eksikliği semptomlarından kurtulmak çok kolaydır. Hangi yaşta olduğunuzun ya da ne kadar süre sigara içtiğinizin önemi yoktur. Sigarayı bırakmanız, daha uzun ve daha sağlıklı yaşamanıza yardım edecektir.

"American Journal of Puplic Health 20022" raporlarına gore, 65 yaşında bir kadın sigarayı bıraktığı zaman yaşamına 4 yıl daha ekliyor. Binlerce sağlık dökümanını inceleyen araştırmanın sonuçlarına göre, insanlar 35 yaşında sigarayı bırakmaları halinde yaşamları, sigara içmeye devam edenlere göre 8,5 yıl daha uzuyor.

Önceden sigara içenler, sigarayı bıraktıktan sonra, bağışıklık sistemlerinin kuvvetlenmesiyle çok mutlu olurlar. Sık sık soğuk algınlığı ve ateşlenmelerinin olmaması, bronşit ataklarının azalması yaşam kalitelerini çok arttırır.

Sigarayı bıraktığınız andan itibaren, kırışmaya başlayan cildiniz, nefesinizdeki kötü koku, sararmış dişleriniz, diş eti kanamalarınız, elbiselerinizdeki kötü kokular, sararmış tırnaklar gibi tütünün üzerinizdeki kötü etkileri de kaybolmaya başlar.

Tütün alışkanlığından kurtulmanız, yemeklerin tadını daha iyi almak, koku duyunuz normale dönmesi, normal günlük aktivitelerinizdeki yorgunluk, nefes darlığının (merdiven çıkma, hafif ev işleri vb.) düzelmesi gibi sizin de fark edeceğiniz bir hızla günden güne yaşamınıza düzelmeler getirecektir.

Sigara pahalı bir alışkanlıktır. Sigara bırakmanın en önemli nedeni sağlığımıza kavuşmak olmakla beraber, paramız da çok önemlidir. Ortalama sigara içenlerin bir yıllık sigara masrafı 3.991 Amerikan dolarıdır. Gerçekten de paranızı her gün, görünürde olmayan ve sağlığınıza muhtemelen zarar verecek bir şey için yakmak ister misiniz?

Sigara içenlerin hemen tamamı, sorulduğu zaman çocuklarının sigara içmesini istemezler. Fakat sigara içen çoğu ailenin çocukları, kendi kendilerine sigaraya başlarlar. Şimdi sigarayı bırakırsanız onlar için iyi bir örnek olabilirsiniz.

Sigarayı Bırakınca Neler Olur?

• İlk 20 dakika: Kan basıncı ve kalp hızı normale döner. Eller ve ayaklar dolaşım normale döndüğü için ısınmaya baslar.
• 8 saat: Kanda oksijen düzeyi normale döner. Kalp krizi riski düşmeye başlar.
• 24 saat: Karbon monoksit (egzoz gazı) vücuttan atılır. Akciğerlerdeki balgam ve diğer birikimler temizlenmeye başlar.
• 48 saat: Nikotin vücutta artık saptanamaz. Tat ve koku alma duyusu artmıştır.
• 72 saat: Solunum yolları gevşediği için nefes almak kolaylaşır, vücut enerjisi artar.
• 2-12 hafta: Dolaşım bütün vücutta düzelir. Yürümek kolaylaşır.
• 3-9 ay: Öksürük, nefes darlığı düzelir. Akciğer işlevi yüzde 5-10 oranında artar.
• 5 yıl: Kalp krizi riski sigara içenlerin riskinin yarısına iner.
• 10 yıl: Akciger kanseri riski sigara içenlerin riskinin yarısına iner. Kalp krizi riski hiç sigara içmemiş biri ile eşit olur.

Sekiz hafta süren nikotin bağımlılığı-sigara bırakma tedavi programı uygulamasıyla, öncelikle solunum sistemine yönelik testler, karbon monoksit ölçümleri, akciğer radyolojik tetkikleri ve gerekirse solunum yollarının tetkikleri yapılarak hastanın başlangıçtaki akciğer sağlık durumu değerlendiriliyor. Haftalık solunum fonksiyon testleri, tetkik, muayene, nikotin tedavisi ve gerekli durumlarda destekleyici ilaçlarla program devam ediyor.

Nikotin bağımlılığı tedavisinde kullanılan tıbbi yöntemlerle, nikotinin kesilmesinin neden olduğu psikolojik ve fizyolojik yoksunluk semptomları düzeltilebiliyor. Ayrıca sigarayı bıraktıktan sonra oluşabilecek sinirlilik, ağızda kuruluk, kabızlık, depresyon, unutkanlık, konsantrasyon azalması ve kilo alma gibi durumlar da kontrol altına alınıyor.

Aşağıdaki sorulara göre kendinizi test edebilirsiniz.

Fagerstrom Nikotin Alışkanlığı Değerlendirme Ölçeği

Sorular Cevaplar

• İlk sigaranızı uyandıktan kaç dakika sonra içiyorsunuz?

a)5 dk. İçinde (3 puan)

b)6-30 dk. (2 puan)

c)31-60 dk. (1 puan)

d)60 dk.dan sonra (0 puan

• Sigara içilmesi yasaklanmış yerlerde (uçak, sinema v.b.) bu yasağa uymakta zorlanıyor musunuz?

a)Evet (1 puan)

b)Hayır (0 puan)

• En çok hangi sigarayı bırakmak sizin için zor olur?

a)Sabah ilk sigara (1 puan)

b)Gün içi herhangi bir sigara (0 puan)

• Günde kaç tane sigara içiyorsunuz?

a)10 veya daha az(0 puan)

b)11-20 (1 puan)

c)21-30 (2 puan)

d)30 dan fazla(3 puan)

• Sabah günün diğer saatlerine göre daha fazla sigara içiyor musunuz?

a)Evet (1 puan)

b)Hayır (0 puan)

• Günün büyük bölümünü yatakta geçirecek kadar hasta olsanız bile sigara içer misiniz?

a)Evet (1 puan)

b)Hayır (0 puan)

Toplam Puan:

Eğer sonucunuz 7 ve daha üstü bir puan ise, bağımlılığınız ciddi boyutlardadır ve sağlığınız risk altındadır. Bir an önce tıbbi destek programına katılıp sigaradan kurtulmanız gerekiyor.