Mesir macununun da genel özellikleri, hoş lezzeti ve kokusudur. Vücuda kuvvet, kalbe ferahlık verir, dimağı kuvvetlendirir, dikkati arttırır, siniri yatıştırır, nefes darlığı, baş dönmesi, sırt, bel ağrısı, siyatik, romatizmaya iyi gelir, kanı temizler, göğsü yumuşatır, idrar zorluğunu giderir, iştah açar.
Genel halk kitleleri arasında rağbet kazanan Mesir Macununun halkın inanışlarına göre şu faydaları olduğu söylenir: Macundan yiyen kimseyi bir yıl boyunca zehirli hayvanların sokmayacağına inanılır. Nevruz günü en ağır hastalar bile yese iyi olurlar. Macunu yiyen gelinlik çağındaki kızların, o yıl içinde evleneceklerine inanılır. Çocuğu olmayanların, bu macundan yedikleri taktirde çocukları olacaklarına inanılır. Çocuk hastalıklarına da faydalı olduğu söylenir. Mesir sözcüğü, seyir edilecek, gezilecek yer, gezinti yeri anlamına gelmekle birlikte ismini verdiği macundan dolayı bambaşka bir anlam taşımaktadır.
Mesir Macunun Mucidinin 15. Yüzyılın ikinci yarısında Denizli’nin Buldan İlçesine bağlı Sarı Mahmutlu köyünde doğduğu kabul edilen, soyu Haydar oğlu Kılıç Beyoğlu Mustafa’ya dayanan Merkez Efendi olduğu görülmektedir.
Merkez Efendi, Kanuni Sultan Süleyman’ın annesi Yavuz Sultan Selim’in eşi Hafza Sultan’ın eşinin anısına yaptırdığı cami ve külliyesinin başına tayin edilir ve Merkez Efendi burada bir de DARÜŞŞİFA yaptırılmasını ister.
Darüşşifanın inşasından kısa bir süre sonra, Hafza Sultan hastalanır. Bu hastalığı Muslihiddin Merkez Efendi tarafından Mesir ile tedavi edilir. Adını İbn-i Sina’nın mesr-o sitos adıyla meşhur panzehrinden alan baharatlardan imal edilen bu karışım vasıtasıyla Hafza Sultan şifa bulmuştur.
Her sene Darüşşifadaki muhtaç hastalar için Mesir hazırlanması, macunun Nevruz-ı Sultani de yapılması, Mesirin hekimbaşı nezaretinde pişirilmesi, artan macunun şehirdeki muhtaçlara dağıtılması şeklindeki şartlarla, tahminen 1540 yılından itibaren halka Mesir Macunu dağıtılmaya başlamasıyla Mesir Şenlikleri de ortaya çıkmıştır. 21-22 Mart Nevruz-ı Sultani gününde saçılan macundan alabilmek için çevreden insanlar şehre akın etmişler ve Manisa’da adeta bir panayır oluşmuştur.
Mesir Macunu Baharat İçeriği
Mesir macunun' da 41 çeşit şifalı nebat ve baharat karışımından yapılır. Bunların isimleri ve özellikleri şöyledir:
- Anason: İştah açıcı ve karminatif olarak kullanılır.
- Çivit: Halk arasında kabakulak ve pnömorinde kullanılır. Çöpçün: Hemoroit ve egzamada kullanılır.
- Çörekotu: Gaz söktürücü.
- Dar-ı fülfül: Öksürük kesici ve bedeni ısıtıcı olarak kullanılır.
- Hardal tohumu: İştah açıcı ve mideyi yatıştırıcı olarak kullanılır.
- Havlıcan: Öksürük kesici ve ağız kokusunu gidericidir.
- Hıyarşembe: Müshil olarak kullanılmaktadır.
- Hindistancevizi ve beşbase: Kaynatılmış suyu mide ağrılarına iyi gelir.
- Hindistan çiçeği: Hazım kolaylaştırıcıdır.
- Kakule: Lezzet verici, iştah açıcı.
- Kalbarda: Mide ağrılarına iyi gelir.
- Karabiber: Öksürük kesici, uyarıcı ve baharat olarak kullanılmaktadır.
- Karanfil: Ağız kokusunu giderici, diş çürüklerinde ve diş ağrılarında kullanılır.
- Kebabiye: İdrar ve solunum yolları antiseptiği olarak kullanılır.
- Kimyon: İştah açıcı, gaz söktürücü ve terletici olarak kullanılır.
- Kırım tartar: Kaşıntılı deri hastalıklarında kullanılır.
- Kişniş: Gaz söktürücü ve iştah açıcıdır.
- Limon tuzu: Macunun fazla tatlı etkisini hafifletmek için kullanılır.
- Ma-i leziz: Kalıcı tatlılık sağlar.
- Meyan balı: Öksürük kesici, idrar arttırıcı olarak kullanılır.
- Portakal kabuğu: Mideyi uyarıcı, koku verici olarak kullanılır.
- Revan kökü: Lokatif ve hemoroit tedavisinde kullanılır.
- Safran: Çarpıntı giderici ve ferahlık verici.
- Sakız: Mideyi rahatlatıcı ve nefes darlığında öksürük gidericidir.
- Sarı halile: İştah kesici olarak kullanılır.
- Sinameki: Müshil olarak kullanılır.
- Şamlı ve şaşlı: Kadın hastalıklarına iyi gelir.
- Şeker: Macunun kıvamını veren ve tatlandıran ana maddedir.
- Rezene: Mide rahatlatıcı ve gaz söktürücü.
- Tarçın: Kabızlığı ve karın ağrılarını giderir.
- Tarçın çiçeği: Koku özelliği için kullanılır.
- Teke mersini: Macun terkibinin daha değişik kokması için kullanılır.
- Tiryak: İlk çağlardan beri her derde deva olarak kullanılan muhtelif maddelerden meydana gelmiş bir terkiptir.
- Ud-ül-kahar: Diş ağrısı ve diş nezlesine karşı kullanılır.
- Vanilya: Uyarıcı, olarak bilinir.
- Yenibahar: Kuvvet verici olarak macunlara konulur.
- Zencefil: Nefes darlığı, soğuk algınlığı ve astıma karşı kullanılır.
- Zerde çöp: Kuvvet verici ve mideyi koruyucudur.
- Zulumba: Mide rahatsızlıklarında ve hemoroitte kullanılır.