A vitamini insan sağlığı için önemli görevlere sahip, tek başına bir mikro besin öğesi olmaktan çok retinol, retinil ve retinal esterler içeren bir grup bileşiğin genel adıdır. Karaciğerde depolanır ve yağda çözünen bir vitamin türüdür. Sağlıklı görme, bağışıklık sisteminin, metabolizmanın normal işleyişini sağlamak gibi birçok görev için A vitamini gereklidir. A vitamini vücutta depolanabilme özelliğine sahip olduğu için eksikliği çok sık görülmez ancak çeşitli nedenlerle eksikliği görülebilir ya da fazla tüketimi sonucunda olumsuz sonuçlar doğurabilir.
Besinlerle alınan A vitamininin 2 formu vardır: Hazır formda olan A vitamini (premade, retinol) ve provitamin A (karotenoidler) dir. Hazır formda olan A vitamini et, süt ve süt ürünleri gibi hayvansal gıdalarda bulunur. Karotenoidler ise meyve, sebze ve bitkisel yağların içerisinde bulunur.
İnsan vücudunun A vitaminini kullanabilmek için aktif forma dönüştürmesi gerekir.
A vitamini ne işe yarar?
A vitamini metabolizmanın sorunsuz çalışması için gerekli olan bir bileşiktir. Proteinlerin kullanılabilmesi için A vitamini gereklidir.
- Görme, büyüme, bağışıklık sistemi, cildi onarma ve güçlendirme, embriyo gelişimi gibi üreme sistemi fonksiyonlarının yerine getirilmesine yardımcı olur.
- Retinal görme duyusu, retinol üreme, retinil ise büyüme fonksiyonlarında görevlidir.
- Güçlü bir antioksidandır (kartenoidler). Bu sebeple de immün sistemi, kardiyovasküler sağlığı kuvvetlendirir.
- C ve E vitamini ile birlikte antioksidan etki oluşturan A vitamini çeşitli kanser türlerine, yaşlanmaya bağlı hastalıklara karşı koruyucu etkiye sahiptir. Cildi onarmaya, normal cildin korunmasına yardımcı olur.
- Vücudu enfeksiyonlardan korumaya yardımcı olur.
- Kemik ve dişlerin oluşumunun sağlıklı bir şekilde oluşmasına ve sağlıklı olmasına yardımcı olur.
- Görme yetisinin korunmasına yardımcı olur. Gece körlüğünün oluşmasına engel olur.
- Üreme sistemini destekler, embriyonun sağlıklı bir şekilde büyümesine yardımcı olur.
- A vitamini vücutta bulunan mukus zarlarının sağlıklı bir şekilde oluşmasına ve korunmasına yardımcı olur. Bunun dışında bağışıklık sisteminin önemli bir parçası olan beyaz kan hücrelerinin de üretiminde görev alır. Bu sebeple bağışıklık sisteminin sağlıklı bir şekilde ilerlemesinde olumlu etkileri vardır.
- A vitamini eksikliği görülen kişilerde kıl köklerinde protein keratininin aşırı üretildiği gözlemlenmiş, bu sebeple de ciltteki yağ bezelerinin ölü derilerle tıkanarak akne oluşumuna yatkınlığı gözlemlenmiştir. Akne oluşumunu engellemek ya da yatkınlığı azaltmaya yardımcı olabilir.
A vitamini hangi besinlerde var?
A vitamini pek çok besinde hali hazırda bulunur. Retinol formundaki A vitamini hayvansal gıdalarda hazır şekilde bulunur. Kartenoidler ise bitkisel gıdalardan alınır ve vücudun bunu kullanabilmesi için organizmada A vitaminine dönüştürmesi gerekir.
- Peynir, süt, yoğurt,
- Yumurta,
- Karaciğer,
- Tereyağı,
- Kırmızı et,
- Balık eti, balık yağı
- Yeşil yapraklı sebzeler (ıspanak, brokoli, lahana, pazı, maydanoz)
- Kırmızı sebzeler (kırmızı biber, domates…)
- Sarı sebzeler (havuç, tatlı patates, bal kabağı…)
- Greyfurt, kavun, kayısı, şeftali, mango gibi meyveler
A vitamini yağda çözünen bir vitamin olduğundan A vitamini kaynağı olan besinlerle birlikte sağlıklı yağları tüketmek (zeytinyağı, avokado, fındık) vitaminden en yüksek faydayı almaya yardımcı olacaktır.
Sağlıklı ve dengeli beslenen bir kişi A vitamini ihtiyacını besinlerden rahatlıkla karşılayabilir. Ancak insan vücudu çoğu zaman vitaminleri yeterli miktarda üretemez, bu nedenle de vitaminleri besin yoluyla ya da takviye yoluyla alması gerekir. A vitamini eksikliği durumunda, takviyesi uzman doktorun önerisi olmadan kullanılmamalıdır. A vitamini vücutta depolanabildiği için zaman zaman fazlalığı da görülebilir, çeşitli rahatsızlıklara sebep olabilir.